گفت‌وگو با آزیتا نظیمی؛ چالش‌های روزنامه‌نگاران زن

ترتيب كننده: مژده احمدی

آزیتا نظیمی، روزنامه‌نگار و عضو تیم «اتحاد و همبستگی زنان افغانستان» است. او در نخستین روزهای سقوط جمهوریت بهخیابان‌های کابل آمد و «عدالت‌خواهی» را آغاز کرد. وی باور دارد که به‌رسمیت شناخته نشدن طالبان، نتیجه‌ی تظاهرات وی و دیگرزنانی بوده که از نخستین روزهای سقوط کابل تا اکنون از مبارزه دست نکشیده‌اند.

راوی زن: خانم آزیتا نظیمی، از روزهای سقوط قصه کنید. حس‌وحال‌تان چگونه بود و حضور شما زنان در جاده‌ها چه نتیجه‌ای به همراهداشت؟

آزینا نظیمی: پس از تحویل‌دهی نظام جمهوریت به طا-لبان، با گروهی از زنان تیمی را به‌نام «اتحاد و همبستگی زنان افغانستان» پایه‌گذاری کردیم و به جاده‌های کابل برآمدیم تا از حقوق خود از جمله حق کار، تحصیل، آزادی و سایر مشکلاتی که زنان با آندست‌و‌پنجه نرم می‌کردند دفاع و حقوق خود را از ط-البان مطالبه کنیم.

به‌خاطر اعاده‌ی حقوق ازدست‌رفته‌ی زنان تظاهرات زیادی راه‌اندازی کردیم و با صدای بلند از جامعه‌ی جهانی خواستیم تا این گروهناقض حقوق بشر را به رسمیت نشناسند.

هربار که ما به جاده‌ها می‌رفتیم و علیه ط-البان مظاهره می‌کردیم، نه‌تنها صدای ما شنیده نمی‌شد بلکه با خشونت ط-البان روبه‌رومی‌شدیم و هربار تعدادی از همکاران ما توسط ط-البان لت‌و‌کوب می‌شدند؛ از جمله زنان و دخترانی که در مزارشریف دست به اعتراضزده بودند، تعدادی از آن‌ها توسط ط-البان ربوده شدند و به شکل مرموز و فجیعی کشته شدند که اجسادشان از نواحی مختلفمزارشریف پیدا شد.

بعدها تعداد زیادی از همکاران ما در کابل نیز توسط ط-البان دستگیر و شکنجه شدند.

اما زنان قهرمان هیچ‌گاه خسته نشدند و بدون ترس و هراس به اشکال مختلف به مبارزات‌شان ادامه دادند که هنوز هم جریان دارد.

یگانه نتیجه‌ی مثبت فعالیت‌های اعتراضی زنان معترض این است، که طی نزدیک به سه سال طالبان نتوانستند مشروعیت کسب کنند و ازسوی جامعه‌ی جهانی به رسمیت شناخته شوند؛ که این دست‌آورد حاصل مبارزات زنان قهرمان افغانستان است.

 

راوی زن: بعد از سقوط، آیا همچنان به‌حیث خبرنگار در رسانه حضور داشتید؟ چقدر زمینه‌ی فعالیت برای‌تان تنگ شده بود و برخورد ط-البان با زنان در رسانه‌ها چگونه بود؟

نظیمی: در زمان سقوط افغانستان به دست ط-البان، من در رادیو جوانان و رادیو بیگم مصروف کار بودم. بعد از روی‌ کار آمدن ط-الباننیز مدتی در آن رسانه کار می‌کردم؛ اما بعد از چند روز مسئول رسانه به فرمایش ط-البان، ابتدا محل کار خانم‌ها و آقایان را جدا کرد،حتی کلکین‌ها و دروازه‌های اتاق کار خانم‌ها را پرده گرفتند که از بیرون و یا از دهلیز دیده نشوند.

با گذشت هر روز شرایط برای خانم‌ها بیش‌تر تنگ‌ می‌شد. به باور تعدادی از مردم که می‌گفتند این‌بار ط-البان تغییر کرده و آن ط-البسابق نیستند، اما ط-البان تغییر نکرده بودند و این‌بار خیلی آهسته و حساب‌شده و پله‌به‌پله قدم گذاشتند و با گذشت هر روز و هر هفتهفرمان‌های جدیدی که شرایط را برای جامعه‌ی افغانستان به‌خصوص زنان سخت‌تر می‌ساخت، صادر کردند. حتی زمانی که من با شوهرو فرزندانم در موتر شخصی ما در شهر کابل گشت‌و‌گذار می‌کردیم، در ایست و بازرسی‌ها از شوهرم سوال می‌کردند این خانم که سوارموتر است کیست و با تو چه نسبتی دارد. بعد که شوهرم می‌گفت این‌ها خانم و فرزندانم هستند، اجازه می‌دادند.

من دومین خبرنگار زن در افغانستان بودم که با ذبیح‌الله مجاهد، سخن‌گوی ط-البان، مصاحبه‌ی اختصاصی انجام دادم. ابتدا قرار بودمصاحبه‌ی من با سخن‌گوی ط-البان ویدیویی باشد اما ذبیح‌الله مجاهد حاضر نشد با یک زن رودررو مصاحبه کند. بلاخره من مجبورشدم سوالاتم را از پشت کمره مطرح کنم.

 

راوی زن: شما در دوره‌ی جمهوریت در رسانه‌های متعددی فعالیت داشتید، برای ما از فعالیت زنان در رسانه‌ها در دوره‌ی جمهوریتبگویید که مشخصاً وضعیت فعالیت زنان در دوره‌ی بیست‌ساله چگونه بود؟

نظیمی: من از آغاز سال ۲۰۰۵ تا اواخر ۲۰۲۱ به بعد در تلویزیون و رادیوهای مختلف افغانستان از جمله تلویزیون آیینه، تلویزیونطلوع، تلویزیون یک، رادیو جوانان و رادیو بیگم کار کردم. در دوران تصدی‌ام در این رسانه‌ها، نقش‌های زیادی هم در تصویر و همپشت‌پرده داشتم، از جمله گرداننده و تهیه‌کننده.

در سال ۲۰۰۵ زمانی‌که من در تلویزیون آیینه به‌عنوان مجری برنامه‌های اجتماعی شروع به کار کردم، آن وقت نیز شرایط برای زنانآن‌چنان خوب نبود. مردم به شکل عجیب و غریب نگاه می‌کردند و نسبت به زنی که در رسانه کار می‌کرد، دید منفی داشتند.

من با تمام مشکلات مبارزه کردم تا به کارم ادامه بدهم.

زنان افغانستان هیچ‌گاهی به شکل واقعی آزادی را تجربه نکردند؛ نه در زمان نظام کمونیستی، نه مجاهدین و نه در زمان جمهوریت کرزیو غنی. به عناوین مختلف مشکلات وجود داشته، حتی در زمان کرزی و غنی نیز موارد زیادی از مشکلات زنان در ادارات مستندسازیشده بود و در رسانه‌ها نشر شد.

با آن‌که مشکلات فراراه خانم‌ها وجود داشت، باز هم می‌توانیم بگوییم که در زمان جمهوریت فرصت‌های خوبی برای زنان مهیا شد؛ ازجمله تحصیل و کار که نمی‌شود آن را انکار کنیم. اما بدبختانه با آمدن ط-البان تمام پیشرفت‌های زنان نقش‌برآب شد و همه‌چیز تمامشد.

 

راوی زن: برای ما از تحصیلات، آغاز فعالیت‌ها و کارکرد‌های خود بگویید و چه دست‌آوردهایی داشتید؟ به نظرتان مهاجرت چهفرصت‌هایی برای‌تان به همراه خواهد داشت؟

نظیمی: در دوره‌ی اول زمانی که ط-البان کابل را اشغال کردند، من متعلم صنف هشتم مکتب بودم که تمام مکاتب بسته شد و من به مدتپنج سال از درس و تعلیم بازماندم. با روی کار آمدن حکومت کرزی، به همکاری و تشویق فامیلم دوباره درس‌هایم را تا مقطع لیسانسادامه دادم.

چون علاقه‌ی زیادی به مسلک ژورنالیزم داشتم، به محض فراغتم از لیسه‌ی نسوان ۵۰۰ فامیلی، در تلویزیون آیینه به‌حیث گردانندهبرنامه‌های اجتماعی شروع به کار کردم.

بعدها هم‌زمان هم در رسانه کار می‌کردم و هم دروس دانشگاهم را پیش می‌بردم.

 

راوی زن: می‌خواهیم بدانیم که دیدگاه شما در مقابل مبارزات زنان افغانستان چیست؟ آیا دوسال مبارزه نتیجه‌ی قابل ملاحظه‌ای داشتهاست؟

نظیمی: با روی کار آمدن ط-البان، وضعیت زنانی که در رسانه‌ها کار می‌کردند خیلی خراب شد. به باور من بیشترین خیانت را مسئولینرسانه‌ها در حق زنان خبرنگار مرتکب شدند؛ چون تعداد زیادی از مسئولین، به عوض خبرنگاران، قوم و خویش و اقارب و دوست ورفیق‌های‌شان را اسناد جعلی دادند و به نهادهای حامی رسانه‌ها معرفی کردند و به این ترتیب تعداد زیادی از خبرنگاران تا امروز درافغانستان و ایران و پاکستان با هزار مشکل سرگردانند.

زمانی که من در پاکستان بودم، با ده‌ها مورد اسناد جعلی از رسانه‌های معتبر سرخوردم که فعلا دارندگان آن اسناد در امریکا و کانادا وجرمنی و آسترالیا چکر می‌زنند؛ اما خبرنگاران واقعی که سال‌ها زحمت کشیدند و کار کردند، دچار مشکلات هستند و در ایران وپاکستان سرگردانند.

 

 راوی زن: از هم‌مسلکان و زنانی که در رسانه‌ها حضور داشتند بگویید. آیا اطلاعی دارید از آنانی که در ایران و پاکستان به‌سر می‌برندکه وضعیت‌شان چگونه است؟

نظیمی: بعد از واگذاری افغانستان به ط-البان، فیصدی کمی از خبرنگاران توسط نیروهای خارجی از میدان هوایی کابل تخلیه شدند وتعدادی از هم‌مسلکان ما به‌خصوص زنان و دخترانی که در افغانستان ماندند، از کار در رسانه‌ها محروم شدند و فعلا در خانه‌های‌شانبا وضعیت بد اقتصادی روز و شب را سپری می‌کنند.

تعدادی هم به کشورهای ایران و پاکستان فرار کردند که فعلا با صدها نوع مشکل، از جمله مشکلات اقتصادی شدید روبه‌رو هستند.

 

راوی زن: می‌خواهیم بدانیم که آیا افغانستان مکان امنی برای یک زن است؟

نظیمی: در افغانستان زیر سلطه‌ی ط-البان، هیچ زنی در امنیت و آسایش نیست و نخواهد بود. چون ط-البان به شکل تدریجی تمامسهولت‌هایی که برای زنان وجود داشت را ممنوع کرده‌اند.

در افغانستان زنان از حق تعلیم که اسلام و قرآن تاکید کرده، محروم هستند؛ زن حق ندارد در اجتماع به شکل نسبتاً آزادتر ظاهر شود؛زن حق ندارد به تفریح و پارک برود؛ زن حق ندارد خارج از منزل کار کند. تمام دنیا تلاش می‌کنند تا کشورهای‌شان پیشرفت کنند، جزط-البان که افغانستان را به سمت قرون وسطا هدایت کرده‌اند و به سرعت به سمت عقب در حرکت هستند.

 

راوی زن: حرف آخری اگر بخواهید برای جهان برسانید چیست؟

نظیمی: در آخر از سازمان ملل متحد و جامعه‌ی جهانی تقاضا دارم نسبت به قضایای افغانستان بی‌تفاوت نباشند. همان‌گونه کهمحترمانه و دودسته مردم افغانستان را به تروریستان ط-الب تسلیم کردند، دوباره افغانستان را به مردم این کشور باز گردانند. حالا قرن۲۱ است، وضعیتی که فعلا مردم افغانستان به‌خصوص زنان با آن روبه‌رو هستند با هیچ کشوری قابل مقایسه نیست.

مشکلاتی که زنان افغانستان با آن روبه‌رو هستند، در هیچ کشور اسلامی چنین وضعیتی وجود ندارد.

امیدوارم جهان در مورد افغانستان تجدید نظر کند.١ جوزا ١٤٠٣ راوى زن