جنگ‌افروزی طالبان در ولایات مختلف، به ویژه در شمال و جنوب‌شرق افغانستان تشدید یافته است. در این میان روایت‌های تکان‌دهنده‌ای از وضعیت زنان از منابع رسمی و غیررسمی به گوش می‌رسد.
این در حالی است که طالبان اغلب این روایات و اخبار را تکذیب می‌کنند. اعلامیه نکاح دختران بالای ۱۵ سال و زنان بیوه بالای ۴۵ سال با اعضای گروه طالبان، یکی از این موارد است که خشم عمومی را در فضای جامعه، به ویژه در میان زنان، ایجاد کرده است. اما در مقابل، در تازه‌ترین واکنش، ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی گروه طالبان، به ۸صبح می‌گوید: «مسائلی که مرتبط با زنده‌گی شخصی دیگران باشد را ما رد می‌کنیم و قصد مداخله نداریم؛ چرا که نه شرعی، نه منطقی و نه معقول است.»
افغانستان در حال حاضر در شرایط جنگی به سر می‌برد و سقوط پی‌هم ولسوالی‌ها در ولایات مختلف گویای همین مسأله است. محمدحنیف اتمر، وزیر خارجه کشور، در یک نشست بین‌المللی از سقوط ۸۰ ولسوالی به دست طالبان خبر داد. البته برخی از منابع غیررسمی شمار این ولسوالی‌ها را بیش از ۱۰۰ عنوان کرده‌اند. در همین حال، اما طالبان مدعی هستند که ۲۰۰ ولسوالی را به تصرف خود درآورده‌اند.
زنان افغانستان در دو دهه اخیر با وجود تمامی محدودیت‌های جامعه مردسالار و با تکیه بر دموکراسی نوپا در کشور، موفق به کسب دستاوردهای فردی و جمعی شده‌اند، اکنون تلاش آن‌ها برای تدوام پیش‌رفت و حفظ دستاوردهای موجود است؛ دست‌آوردهایی که حضور زنان را در همه عرصه‌ها معنا بخشیده است.
بدون شک در چنین شرایط جنگی، اخبار رسمی و غیررسمی از وضعیت زنان در مناطق تحت تصرف طالبان سبب خلق نگرانی‌ها می‌شود. اساسی‌ترین پرسش در این برهه زمانی این است که زنان برای حفظ حقوق و دستاوردهای خود چه باید بکنند؟
زنان در شرایط فعلی جنایات جنگی طالبان را مستندسازی کنند
حبیبه سرابی، عضو هیأت مذاکره‌کننده دولت افغانستان، در این رابطه به ۸صبح می‌گوید که حقیقت این است که ناامنی‌ها در شمال نگران‌کننده است. به گفته او، زنان در جنگ آسیب بیش‌تری می‌بینند؛ چنان‌که وضعیت آنان در مناطق شمال و جنوب‌شرق افغانستان و در مناطق تحت کنترل طالبان نگرانی‌های جدی را خلق کرده است. به باور سرابی، در چنین شرایطی یکی از راه‌های مهم مبارزه زنان این است که مانند حلقه و زنجیره با یک‌دیگر در تماس باشند، به هم متصل شوند و از جنایات طالبان مستندسازی کنند.
به گفته سرابی، مستندسازی‌های «جنایات طالبان» باید دقیق با ذکر زمان و محل باشد. او افزود که مستندات باید از سوی زنان به رسانه‌های داخلی و بین‌المللی، کمیسیون‌ها و نهادهای حقوق بشری رسانده شود. حبیبه سرابی گفت که زنان باید این جنایات را مستندسازی کنند و همه این مستندات به عنوان جنایات جنگی طالبان به نهادهای بین‌المللی و جامعه جهانی فرستاده شود تا در جهت عدالت انتقالی و رسیده‌گی به جنایات جنگی گام موثر برداشته شود. این عضو هیأت مذاکره‌کننده دولت تصریح کرد که مهم‌تر از این، جهان باید از وضعیت امروز زنان افغان درک واضحی داشته باشد.
حبیبه سرابی پیش از این نیز در مصاحبه دیگری گفته بود: «من به شخصه باورمند نیستم که طالبان برنامه‌ای برای بهبود وضعیت زنان داشته باشند. آن‌ها بیش‌تر به دنبال پسوند و پیشوند اسلامی هستند. درست است ما کشوری اسلامی هستیم؛ اما پسوند و پیشوند اسلامی ما را نمی‌تواند مسلمان‌تر بسازد. طالبان در رفتارهای شخصی و خارج از جلسات دو هیأت، بسیار متفاوت‌اند. به گونه‌ای که اکثریت آن‌ها نمی‌خواستند با اعضای زن هیأت دولت روبه‌رو شوند. همین مسأله سوال‌برانگیز است؛ چون در صورتی که این‌ها هنوز آماده مواجهه با یک زن نیستند، چطور از حقوق زنان صحبت می‌کنند؟»
این در حالی است که یک عضو دیگر هیأت مذاکره‌کننده که نخواسته بود، نامش فاش شود، پیش از این به ۸صبح گفته بود: «در جهان‌بینی و ایدئولوژی این گروه نسبت به زنان نه تغییر و تحولی آمده و نه می‌آید. آنچه مسلم است، این است که بستر اجتماعی طالبان به گونه‌ای است که همواره در رابطه با زن با ذهنیت و افکار بسته پیش می‌رود؛ این گروه از محیط بسته برخاسته که اغلب در مهمان‌خانه‌هایی با راه ورود و خروج جدا، کلان شده‌اند و زن برای آن‌ها فقط زمانی معنا دارد که شب‌هنگام برای خواب به خانه رجوع می‌کنند. تفکر طالبان وقتی با خانواده و عاطفه و انس نسبت به زن گره نخورده باشد، مشخصاً مشکلات ارتباطات اجتماعی آن‌ها تا مادام پابرجا خواهد بود. نکته دیگر این است که در تفکر این گروه زن هیچ‌گاهی با مرد برابر نیست. هر‌چند گاهی ادعا می‌کنند که تغییر کرده و طرف‌دار حقوق زنان هستند، اما این ادعایی بیش نیست و حقیقت ندارد.»
زنان چه کنند؟
شکریه مشعل، زنی از هرات است که سالیان سال برای حقوق زنان در کابل و ولایات فعالیت کرده است. او می‌گوید: «زنان نسل کنونی دیگر زنان ۲۰ سال قبل نیستند. وضعیت اسف‌بار، ظلم و توحش طالب به حدی رسیده که از مرز‌های انسانیت گذشته است. همه مردم افغانستان علاقه‌مند به صلح هستند؛ اما چگونه صلحی و به چه قیمتی؟ در این مقطع زمانی که از یک طرف جنگ و خون‌ریزی شدت گرفته و از طرفی بحث روی مذاکرات صلح است، هیأت مذاکره‌کننده دولت مسوولیت دارد تا در میز مذاکرات در مورد حفظ دستاوردها و آزادی‌های انسانی و فردی زنان تأکید کند. مبارزه زنان ادامه دارد.»
وی در ادامه افزود: «زنان افغان باید دست از شعار بردارند و به این باور برسند که دیگر وقت آن رسیده که باید نهایت تلاش خود را انجام دهیم تا بتوانیم آرام زنده‌گی کنیم. از حقوق انسانی و فردی خود دفاع کرده و حق انتخاب پوشش، کار و تحصیل را از حقوق طبیعی خود بدانیم. باید از جامعه بین‌الملل خواستار کمک در این راستا شده و بر حکومت خویش فشار وارد کنیم. طالبان بدانند که دیگر نمی‌شود به پای زن افغان شلاق زد و او را به اجبار نکاح نمود. دیگر ممکن نیست زنی که دو دهه برای پیش‌رفت خویش و آینده بهتر تلاش کرده را در زیر بوجی پنهان کرد و دنیا را برایش شطرنجی نشان داد. طالب همان طالب قدیم است و این مسأله را ده‌ها بار ثابت کرده است. ایدئولوژی طالبان این‌گونه است که زنان را مانند مال و ملک خویش فکر کرده و از هیچ‌گونه ظلم، ستم، بی‌عدالتی، ستم‌گری و خشونتی در برابر زنان ابا نمی‌ورزند. همین که زنان حق گشت‌وگذار را بدون محرم نداشته، نوع پوشش غیرانسانی و اجباری را بر آنان تحمیل کرده و حق زنده‌گی طبیعی را از زنان می‌گیرند، گویای این است که ما زنان حق داریم که نگران باشیم.»
در همین حال شبکه زنان افغان در جدیدترین اعلامیه خود تأکید کرده که آتش‌بس عاجل و فوری و عمومی یگانه راه‌حل نجات مردم افغانستان است. این اعلامیه افزوده است که «رهبران طالبان در دوحه باید در مورد تخریب تأسیسات عام‌المنفعه، به آتش کشیدن دکاکین و منازل شخصی مردم، شکنجه و سایر مظالم توسط افراد طالبان در مناطق و ولسوالی‌های تحت اثرشان مسوولیت تاریخی دارند که باید آن را خاتمه داده و وضاحت دهند. از جانب دیگر خاموشی جامعه جهانی، به خصوص ملل متحد در قبال این همه مظالم علیه مردم افغانستان و نقض صریح حقوق بشری زنان و اطفال برای مردم کشور سوال‌برانگیز بوده و شاکی می‌باشند. در این باره فقط نشر اعلامیه‌ها و تسلیت‌نامه‌ها را کافی نمی‌دانیم و خواهان اقدامات عملی و حمایتی می‌باشیم.»
طالبان: برای تحصیل و کار زنان «ماحول» ساخته شود
با وجود این اخبار رسمی و غیررسمی و هم‌چنین واکنش‌های جدی زنان به رفتار طالبان در مناطق تحت کنترل‌شان، ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی این گروه، اعلامیه اخیر در رابطه به نکاح زنان با اعضای طالبان را جعلی خواند و در گفت‌وگو با ۸صبح مدعی شد که «حرف از نکاح اجباری کاملاً غیرمنطقی و غیرشرعی است». او افزود: «این موضوعات مرتبط با حقوق افراد است و کسی مداخله نمی‌تواند بکند که چه کسی دختر خود را به نکاح چه کسی درمی‌آورد. این مسائل شخصی بوده و هیچ حکومت اسلامی و شرعی و حتا دیگر حکومت‌ها در جهان اجازه مداخله در زنده‌گی شخصی دیگران را ندارند.»
سخنگوی گروه طالبان گفت: «مسائلی که مرتبط با زنده‌گی شخصی دیگران باشد را ما رد می‌کنیم؛ چرا که نه شرعی، نه منطقی و نه معقول است. در رابطه با حقوق زنان از جمله حق تحصیل و کار باید بگویم که این مسأله به فضای جامعه و قوانین مملکت ارتباط دارد. حقوق زنان باید در چارچوب و ماحول اسلام باشد، به گونه‌ای که مصونیت زنان تأمین گردد و از فحشا جلوگیری شود. در جامعه اسلامی، زنان فعالیت می‌توانند و تعلیم ضرور است؛ اما باید ماحول برای‌شان ساخته شود. برای حاضر ما در اطراف و اکناف هستیم و تا به حال به مشکلی برنخورده‌ایم که بخواهیم فضا را در آن‌جا تغییر دهیم. حتا مکاتب زنانه و لیسه‌ها جداگانه است. در سطح مملکت وقتی نظام ساخته شود، راه‌های اجرای قوانین نیز سنجیده می‌شود. یک طرفه در مورد تمام مردم نمی‌شود به تنهایی تصمیم بگیریم.»
سخنگوی طالبان در حالی از فعالیت لیسه‌های دخترانه در مناطق تحت کنترل خود می‌گوید که گزارش‌های متعددی حاکی از این است که در این مناطق دختران فقط می‌توانند تا صنف ششم و آن هم تحت محدودیت‌های جدی درس بخوانند.
حال که مدتی است دور جدیدی از مذاکرات میان نماینده‌گان دولت و طالبان در دوحه قطر آغاز شده است، باید دید که در این مرحله چه صحبت‌هایی از زنان و حقوق آنان صورت می‌گیرد. نماینده‌گان جمهوریت و چهار زن حاضر در دوحه چه میزان چانه‌زنی در رابطه با حقوق زنان خواهند داشت و در کنار تمامی این‌ها جامعه جهانی چگونه نقش خود را ایفا خواهد کرد؟ این‌که آیا زنان نقش سمبولیک دارند یا در واقع برای حقوق آن‌ها دادخواهی می‌شود. با این حال آنچه از مجموع صحبت‌های زنان، فعالان و اعضای هیأت مذاکره‌کننده برمی‌آید، این است که زنان امروز بیش از هر زمان دیگری به انسجام و وحدت جمعی ضرورت دارند.
No comments:
Post a Comment