الکساندرا کولونتای مدافع رهایی زنان

مهم‌ترین زنی که جزو انقلابیون روسیه بود و نقش مهمی در پیشرفت جنبش زنان ایفا کرد، الکساندرا کولونتای (1952-1872) بود.

کولونتای یک آزادی‌خواه رادیکال بود و از "عشق آزاد" هم دفاع می‌کرد. نوشته‌های زیادی از او دربارۀ حقوق زنان باقی 

مانده است ونگاه رادیکالی که او به خانواده و آزادی زنان داشت، موجب شد که از دهۀ 1970 به این سو، آثارش در غرب بازخوانی شود وفمینیست‌های غربی از او به عنوان چهره‌ای مدافع رهایی زنان و انقلاب جنسی یاد کنند.

کولونتای در 26 سالگی (1898) جذب مارکسیسم شد و در همان سال از شوهرش طلاق گرفت. افزایش مطالعات و فعالیت‌هایمارکسیستی او سبب شد تا سرانجام در سال 1915 به لنین یعنی کمونیست‌های بلشویک بپیوندد.

وقتی که انقلاب اکتبر در سال 1917 پیروز شد، مادام کولونتای 45 ساله بود و یکی از زنان طراز اول حزب کمونیست روسیه. او به عنواناولین کمیسر رفاه اجتماعی در دولت تحت رهبری لنین منصوب شد و با دستی گشاده، طی دوازده سال قوانین متعددی به نفع زنان درزمینۀ ازدواج، طلاق و مراقبت از فرزندان تصویب کرد.

کولونتای به همراه اینسا آرماند، خواستار بخشی ویژۀ زنان در حزب کمونیست شد. این دو در سال 1918 موفق شدند "ژنوتدِل" یا بخشزنان حزب کمونیست شوروی را تاسیس کنند.

اهدف ژنوتدل عبارت بود از بهبود شرایط اجتماعی زنان در سراسر اتحاد جماهیر شوروی، مبارزه با بی‌سوادی، آموزش حقوق زنان،تصویب قوانین جدید ازدواج و ارتقای سطح آزادی زنان مسلمان در آسیای میانه.

برای اولین بار و بواسطهٔ تلاش‌های ژنوتدل، سقط جنین در شوروی سال ۱۹۲۰ قانونی اعلام شد و از آن پس زنان توانستند از خدماترایگان سقط جنین در بیمارستان‌ها برخوردار شوند. "کمونیستکا" (زن کمونیست) نیز مجلۀ رسمی ژنوتدل بود.

از بخت بد، اینسا آرماند در سال 1920 درگذشت و پس از آن، الکساندرا کولونتای یک‌تنه ژنوتدِل را رهبری کرد. مصوبات رادیکال او تاسال 1930 وضع زنان را، دست کم به لحاظ قانونی، روز به روز بهبود بخشیده بود اما سرانجام ژنوتدل در سال 1930 به دستوراستالین تعطیل شد.

لئون تروتسکی در کتاب "زنان و خانواده"، استالین را به ارتجاع در مسئلۀ زنان متهم کرده و علت رویکرد ارتجاعی استالین را نیاز او بهبوروکراسی فاسد مستقر در ساختار حکومتی اتحاد جماهیر شوروی دانسته است.

تروتسکی در این کتاب، آمار قابل توجهی از بهبود شرایط زنان در شوروی طی سال‌های 1917 تا 1925 ارائه می‌کند. او در 7 دسامبر1925 در سومین همایش سراسری "حمایت از مادران و کودکان"، به کاهش چشمگیر آمار مرگ و میر نوزادان زیر یکسال در شهرهایولادیمیر و مسکو در سال‌های 1913 و 1923 می‌پردازد.

مثلا در مسکو نرخ مرگ و میر کودکان زیر یکسال از 28 درصد در 1913 به 14 درصد در 1923 رسیده بود. مطالعۀ آرای تروتسکی دراین کتاب و نیز مطالعۀ جزوه‌هایی که از الکساندرا کولونتای وجود دارد (در کنار سه کتاب مشهور وی)، نشان می‌دهد که کمونیست‌هااگرچه خانواده را هم تا حدی پادگانی می‌دیدند، اما آزادی زنان را عمیقا به رسمیت می‌شناختند.

مثلا تروتسکی می‌نویسد: «بدون مبارزۀ گسترده با الکلیسم، نمی‌توان کاری برای بهتر شدن وضعیت مادران و کودکان صورت داد... خطری بزرگ‌تر از این نیست که روابط جنسی به فرمان الکل باشد... و اغلب هم در محیط‌هایی رخ می‌دهد که سطح سواد پایین‌تراست... شما {مادران} باید طلایه‌دار مبارزه با الکلیسم باشید.»

#جنبش آزادیبخش زنان