“رضایت برای برقراری رابطه‌ی جنسی”

در پی انتشار خبر شکایت زن جوانی از بازیگر مشهور ایرانی و اتهام تجاوز و حجم واکنش‌های زن‌ستیزانه و قربانی نکوهانه‌ی جامعه، مسئله‌ای مهم ذهنم را مشغول کرده است که تمایل دارم در این یادداشت به آن بپردازم. 

چیزی که در بین همه‌ی دوگانگی‌ها فراموش شده است، مفهومی است که در فرهنگ مردسالار، تحریف، مصادره و بی‌اعتبار می‌شود؛ مفهومی بنیادین در رابطه که مایلم راجع به آن بیشتر بدانیم. 

“رضایت برای برقراری رابطه‌ی جنسی”

وقتی کامنت بعضی از کاربران را می‌خواندم که “چطور ممکن است تجاوز رخ دهد؟ آن‌ها با هم رابطه داشتند”، متوجه شدم بسیاری از مردم هنوز نمی‌توانند درک کنند که تجاوز می‌تواند در بستر رابطه‌ای عاطفی، عاشقانه یا زناشویی رخ دهد. این‌ مساله که تجاوز در خلال یک رابطه هم می‌تواند اتفاق بیفتد طوری برای عامه‌ی مردم تعجب‌برانگیز بود که انگار رابطه‌ی عاطفی/زناشویی، مجوز همیشگی برای تصرف بدن زن است. درحالی‌که‌ رضایت، مسئله‌ای پویا و قابل بازبینی است، همیشگی و دائمی نیست و بسته به شرایط و احوالات، متغیر است! 

در ساختار مردسالار، رضایت زن به رابطه‌ی جنسی اغلب پیش‌فرض گرفته می‌شود. یعنی کافی‌ست زنی در رابطه‌ای عاطفی یا زناشویی قرار بگیرد تا جامعه، قانون و دین، مالکیت بدن او را به مرد واگذار کنند. از زنان انتظار می‌رود حتی وقتی تمایل ندارند، سکوت کنند و وانمود کنند که راضی‌اند، تا مبادا به عنوان “زن سرد مزاج”،”بی‌میل” یا “نا زن” برچسب بخورند. اگر شوهری، نیاز جنسی‌اش را در جایی خارج از رابطه رسمی خود برآورده کند، جامعه زن را سرزنش می‌کند که “حتما به اندازه کافی از لحاظ جنسی به شوهرت نرسیدی”! در رسا‌نه‌ها و محصولات فرهنگی، رضایت ظاهری و‌ دروغین  زن برای ارتباط جنسی با همسر/شریک عاطفی، اغلب با عنوان “فداکاری”ً، “حفاظت از زندگی مشترک” و یا “سیاست زنانه” نمایش داده می‌شود؛ درحالی‌که این وضعیت خشونت نمادین است؛ شکلی از اجبار که زن را وادار می‌کند رضایتش را بازی کند.

در فقه اسلامی، مالکیتی که مرد بر بدن زن دارد با واژه‌ای عمیقا خشونت‌بار تثبیت می‌شود: تمکین؛ تمکین یعنی زن موظف است در برابر میل جنسی مرد، خود را در دسترس قرار دهد. در این قانون، “رضایت” نه به‌عنوان حق انسانی زن، که به‌ عنوان وظیفه‌ی زن تفهیم می‌شود. مردسالاری نیز بدن زن را از قلمرو اختیار شخصی‌اش خارج کرده و در خدمت حفظ نهاد خانواده و آرامش مرد تعریف می‌کند. اما این فقط قانون و دین  نیست که تعرض و تجاوز را نهادینه می‌کند؛ زبان، مثل همیشه، پیشاپیش آن را توجیه کرده است. ضرب‌المثل‌هایی چون «کرم از خود درخته» یا «تا سگ ماده دمبک نزنه، سگ نر دنبالش نمی‌ره» نشان می‌دهند که تجاوز در این فرهنگ، نه یک  پدیده‌ای استثنایی، که اتفاقا بخشی از نظام معنایی ماست. زبانی که زن را منبع تحریک و مرد را موجودی بی‌اراده معرفی می‌کند، زبانی که مجوز تعرض را برای مرد صادر می‌کند در صورتی که زن به زعم جامعه کرم داشته باشد و دمبک بزند، در واقع زیربنای فرهنگی تجاوز را شکل می‌دهد و دائما بازتولیدش می‌کند! 

اگر مرد هستيد و اين يادداشت را می‌خوانید بدانید که رضایت و لذت دیروز، به معنای بله برای امروز و فردا نیست. رضایت واقعی تنها زمانی معنا دارد که فرد در هر لحظه بتواند آزادانه تصمیم بگیرد، بدون ترس از تنبیه، سرزنش، یا از دست دادن رابطه. زنی که با شما ازدواج کرده یا در رابطه‌ای عاطفی و عاشقانه است، موظف نیست هر وقت که شما اراده کنید تمایل به نزدیکی جنسی داشته باشد. اگر همسر، شریک و معشوق خود را با سرزنش، دستکاری روانی و اصرار و اجبار به سکس وا می‌دارید، به او تجاوز می‌کنید. اگر در میانه‌ی رابطه، زن تمایلی به ادامه نداشته باشد و شما به رابطه ادامه می‌دهید، مرتکب تجاوز شده‌اید. اگر از بدن زن برای ارضای خود استفاده می‌کنید بی‌آن‌که از رضایت او مطمئن باشید، تجاوز می‌کنید. اگر بر خلاف میل همسر/دوست دخترتان، او را لمس می‌کنید، دارید تعرض جنسی می‌کنید! تجاوز همیشه با خشونت فیزیکی همراه نیست؛ گاهی در قالب اصرار، خواهش، قهر یا بازی‌های عاطفی و‌ روانی تکرار می‌شود.

رضایت در رابطه جنسی، لطف و مهربانی و سیاست و هوشمندی زن به مرد نیست؛ حق مسلم زن بر بدن خودش است. اگر زنی حق نه‌گفتن ندارد، مرد در برابرش عاشق‌ و همسر و محبوب نیست؛ بلکه متجاوزی‌ست که با بهره‌گیری از مشروعیت دینی و‌ فرهنگی به اعمال سلطه و تجاوز ادامه می‌دهد. اگر نمی‌خواهید متجاوز باشید، ساده است: بپرسید، گوش کنید، و احترام بگذارید. پرسیدن این سوال که “می‌خواهی؟ تمایل داری؟ لذت می‌بری؟” برای شما چند ثانیه زمان می‌برد؛ اما برای او می‌تواند مرز میان عشق، رابطه‌ای محترمانه و صمیمانه و تجاوز/تعرض باشد! 

پی‌نوشت ۱: در سویدن، فرانسه و بعضی کشورهای دیگر، رابطه جنسی بین زوج‌ها/طرفین رابطه‌ی عاطفی، در صورتی که با رضایت دو طرف نباشد، جرم شناخته می‌شود. 

پس‌نوشت ۲: اگر مرد هستید و به یک کارگر جنسی پول داده‌اید، او مجاز است در هر مرحله از رابطه نخواهد ادامه دهد. اجبار و اصرار و برقراری رابطه از طرف شما، حتی در همچین شرایطی نیز، تجاوز محسوب می‌شود.

Helen Farman