تداوم تكريم “ناموس” توسط مردان افغانستانی در سراسر جهان

نويسنده: هلن فرمان

در کمتر از دو هفته خبر قتل دو زن افغانستانی در آلمان به دست شوهرانشان منتشر شد؛ یکی با چاقو سر بریده شد و دیگری در وان‌ حمام خفه شد. قتل‌هایی که در سایه‌ی اخبار سوریه و گمانه‌زنی‌های سیاسی مثل اخبار روزمره و حتی کمتر از عکس‌های سلبیبریتی‌ها و پوستر کنسرت‌ها

و تصاویر شب شعرها منتشر و خیلی زود به دست فراموشی سپرده شد مثل تمام خشونت‌ها و قتل‌های ناموسی دیگر! 

جامعه افغانستان نسبت به خشونت علیه زنان و به خصوص قتل‌های ناموسی دچار کرختی عمیقی است. ساختار پدرسالار، قبیله‌گرایی، دین‌زدگی و سنت‌گرایی، از جمله فاکتورهای هستند که مالکیت مردان بر زنان را بر اساس ارزش‌سازى از مفاهیمی چون “ناموس”، “غیرت”، “پاکدامنی”، “نجابت”، “آبرو”، “اخلاق” و “مردانگی” مشروعیت می‌بخشند؛ مشروعیتی که مردان را مالک و صاحب زنان می‌داند و به طور ویژه بر بدن زنان و سکسوالیته (تمایلات جنسی) آنان اعمال می‌شود. 

قتل ناموسى شديدترين شكل خشونت ناموسى است كه در راستای دفاع يا محافظت از مفاهیمی چون "ناموس"، "عزت” و  “شرف خانوادگى"، "غيرت" و اثبات "مردانگى" در اکثر موارد توسط مردان و گاهی با همدستی و مشارکت زنان، به طور برنامه‌ریزی شده و در پی یک هنجارشکنی که توسط زن صورت گرفته، اعمال می‌شود. این هنجارشکنی ممکن است عدم باکرگی، ارتباط با مرد دیگری غیر از همسر، فرار، خودداری از ازدواج اجباری، طلاق یا حتی مورد تجاوز قرار گرفتن باشد. این هنجارشکنی‌ها در ساختار پدرسالار موجب لکه‌دار شدن شرف و عزت مرد و زیرسوال بردن “مردانگی” و “غیرت” آن‌ها می‌شود. 

برخورد عموم مردم با قتل‌های ناموسی به واکنش‌های سطحی و جستجو و کنجکاوی در مورد علت قتل ختم می‌گردد. در صورتی که زن از دید عامه‌ی مردم مقصر شمرده شود، حق را به مرد داده و زن را مستحق مجازات و مرگ می‌دانند؛ حکمی که با استناد به دین در کشورهای اسلامی، زن را با شلاق و سنگسار که اوج توحش و واپسگرایی است، به قتل می‌رساند. 

آمار دقیقی از قتل‌های ناموسی در جامعه افغانستان در دست نیست. اغلب این قتل‌ها به نام‌ اختلاف خانوادگی یا نزاع فامیلی مطرح می‌شوند، حتی در رسانه‌ها هم با به کار بردن فعل مجهول منتشر می‌شود تا عامدیت و خشونت مرد قاتل را کمرنگ کند. مردانی که مرتکب قتل ناموسی می‌شوند اغلب با صدای بلند و با افتخار عنوان می‌کنند که به خاطر دفاع از ناموس و شرافت و اثبات غیرت خود دست به این عمل زده‌اند. آن‌ها عموما از سوی جامعه و اطرافیان و سیستم قضایی که مبتی بر ارزش‌های مردسالار و قانون شریعت باشد، محبوب شناخته شده و مورد همدلی و درک و‌ حتی تقدیر قرار می‌گیرند. 

زنان در طول تاریخ با عنوان این‌که “ناموس کسی نیستند” همواره در تلاش این بوده‌اند که اختیار بدن و رفتار و تمایلات جنسی خود را به دست بگیرند. اما تداوم خشونت‌ها و قتل‌های ناموسی دال بر این است که مبارزه زنان به تنهایی کافی نیست. مسئله‌ای که در جامعه افغانستانی کم به آن پرداخته شده یا به خاطر حساسیت موضوع به صورت عریان مطرح نشده، ارزش‌زدایی از واژه‌هایی چون “ناموس” و “غیرت” است. بی‌شک مردانی که دست به قتل ناموسی می‌زنند، مردانی هستند که خود را “ناموس‌پرست” و “باغیرت” می‌دانند، مردانی که تاب و تحمل عامیلت زن را درباره تمایلات جنسی‌اش ندارند. اگر “ناموس‌پرستی” و “غیرت” صفات انسانی هست که مرتکب وحشیانه‌ترین خشونت‌ها می‌شود، خود را محق می‌داند که انسان دیگری را از زندگی ساقط کند، پس چطور “بی‌ناموس” و “بی‌غیرت” به عنوان فحش، نماد رذالت و پستی و نشانه‌ی بی‌شرافتی است؟ در فرهنگ افغانستانی، مرد “بی‌ناموس” و مرد “بی‌غیرت” مردی است که به اندازه کافی مردانگی ندارد، حقیر و ضعیف است و نمی‌تواند بر بدن زن، خواهر، مادر و یا دیگر زنان نزدیک خود کنترل داشته باشد. مفاهیم ناموس و غیرت در ارتباط با دفاع از میهن و خاک نیز مشروعیت پیدا می‌کند؛ فصل مشترکی که ناسیونالیسم و زن‌ستیزی را به هم پیوند می‌زند. 

تا زمانی که آگاهی لازم در مردان و زنان در مورد ساختارهای زن‌ستیزانه به وجود نیاید، برابری جنسیتی و جنسی حاصل نشود، تقدس زدایی از “ناموس‌پرستی” و “غیرتمندی” به یک فرهنگ همه‌گیر تبدیل نشود، آن زمان که همه زنان به این درک برسند که ناموس کسی نیستند و این مهم که مردان از ناموس و غیرت اعلام برائت کنند و مثل تعداد انگشت‌شماری مردان افغانستانی که در کمپین “مردان علیه خشونت ناموسی” شرکت کرده و به وضوح و با افتخار اعلام کردند که “من یک بی‌ناموس هستم”، تا این همه صورت نگیرد ما همچنان شاهد به قتل رسیدن زنان افغانستان توسط شوهر، برادر، پدر یا دیگر مردان فامیل برای بالا نگه‌داشتن پرچم “ناموس‌پرستی” خواهیم بود. سوال اینجاست که چند قتل دیگر باید رخ دهد، چند جان عزیز دیگر باید گرفته شود تا ناموس‌پرستی و غیرتمندی به ضدارزش، به نماد تحجر، واپسگرایی، عقبماندگی و وحشی‌گیری تبدیل شود؟ 

توضیح عکس: مردی که همسرش را به قتل رسانده و تحت  تعقیب پلیس آلمان است. او‌ در ویدیویی که از خود در تیک تاک منتشر ساخته به وضوح خود را از ننگ “بی‌غیرتی” مبرا می‌داند! 

پلیس آلمان خواستار انتشار تصاویر این شخص شده و در صورت مشاهده گزارش به پلیس را ضروری می‌داند. ٢١ قوس ١٤٠٣

تذكر: تصوير از قاتل