بي خوابي براي بيان درک حالات ناخوشايند يا شکايت ازخواب نامناسب به علت مشکل دربه خواب رفتن،بیدار شدن مکرر درخلال شب همراه با ناتواني يا اشكال در به خواب رفتن مجدد،بيدارشدن خيلي زود درصبح و خوابي که باعث تجديد قوا نشود، بكارميرود.
بي خوابي با تعداد ساعتهاي خوابي که فرد دارد يا اينکه چه مدّت طول مي کشد تعيين نمي شود.افراد مختلف به طورطبيعي در نيازشان به خواب و ميزان رضايتمندي شان از خواب متفاوت هستند.بي خوابي ممکن است در طول روز مشکلاتي مانند خستگي، کمبود انرژي، مشکل در توانايي تمرکز،و تحريک پذيري بيش از حد را پديد آورد. بي خوابي را مي توان به چند دسته مثل بي خوابي گذرا(كوتاه مدت)،بي خوابي متناوب،و بي خوابي مزمن (پايدار) تقسيم بندي کرد.بي خوابي اي که از يک شب تا چند هفته ادامه دارد، بي خوابي موقت (گذرا) ناميده مي شود.اگر دوره هاي بي خوابي گذرا از زماني تا زمان ديگر تکرار شود، بي خوابي، متناوب نام خواهد گرفت. همچنين اگر بيشتر شبها رخ دهد و يک ماه يا بيشتر ادامه يابد آن را مزمن ميناميم.
علت هاي بي خوابي چيست؟ به نظر مي رسد که وضعيت و موقعيت هاي ويژه اي باعث ايجاد بي خوابي در فرد مي شوند.مثال هايي از اين حالات عبارتند از : سن بالا (بي خوابي بيشتر در افراد با سن بالاي 60 سال رخ مي دهد) ، جنس زن وسابقه افسردگي . اگر شرايط خاصي (مانند استرس،اضطراب،بيماري و يا استفاده از داروهاي ويژه) هم در کنار ساير عوامل وجود داشته باشد، بي خوابي محتمل تر خواهد بود. علل زيادي براي بي خوابي وجود دارد. بي خوابي هاي گذرا و متناوب، عمدتا درافرادي است كه يكي از حالات زير را دارند:
استرس ، سر و صداي محيطي ، گرماي بسيار زياد محيط ، تغيير محيط اطراف ، مشکلات در برنامه خواب-بيداري طي مسافرت هاي هوايي ، اثرات جانبي برخي داروها.
استرس ، سر و صداي محيطي ، گرماي بسيار زياد محيط ، تغيير محيط اطراف ، مشکلات در برنامه خواب-بيداري طي مسافرت هاي هوايي ، اثرات جانبي برخي داروها.
بي خوابي مزمن پچيدگي بيشتري دارد و اغلب بعلت ترکيبي از عوامل پديد مي آيد که شامل مشکلات اوليه در اختلالات بدني يا اختلالات ذهني است.يکي از شايع ترين علت هاي بي خوابي مزمن افسردگي است.علت هاي زمينه اي ديگرمثل دردهاي مفصلي ،بيماري هاي کليوي،نارسايي قلبي،آسم،تنگي نفس در خواب،خواب آلودگي شديد،سندرم پاي بيقرار(restless leg syndrome)،بيماري پارکينسون و پركاري تيروئيد (هايپرتيروئيدي) نيز در اين مورد مقصرند.
با اين حال بي خوابي مزمن ميتواند در اثرفاکتور هاي رفتاري خاصي مثل استفاده نامناسب از کافئين،الکل يا مواد ديگر،بهم خوردن دوره هاي خواب طي شيفت هاي کاري يا ساير برنامه ها و فعاليت هاي شبانه نيز ايجاد شود. بعلاوه نشان داده شده است رفتار هاي زيرنيز بي خوابي مستمر ايجاد مي کنند: انتظار بي خوابي و نگراني از به خواب رفتن ، مصرف بيش از حد کافئين ، آشاميدن الکل قبل از خواب ، سيگار کشيدن قبل از خواب ، مصرف غذاي زياد قبل از خواب، چرت زدن زياد عصرانه ، برنامه خواب و بيداري نامنظم و تكراري . اين رفتار ها مي توانند بي خوابي کنوني را طولاني کنند . کنار گذشتن اين رفتار ها مي توانند بي خوابي را از بين ببرد. بي خوابي در مردان و زنان در تمام گروه هاي سني يافت مي شود، ولي به نظر مي رسد که در زنان(خصوصاً بعد ازيائسگي) و در پيري شايع تراز ساير موارد باشد. توانايي خوابيدن نسبت به نياز به آن ، درسنين بالاکاهش مي يابد. همچنين بي خوابي در خانم هاي باردار خصوصاً در هفته هاي آخر باردارنيز شايع است.
درمان بي خوابي:
با اين حال بي خوابي مزمن ميتواند در اثرفاکتور هاي رفتاري خاصي مثل استفاده نامناسب از کافئين،الکل يا مواد ديگر،بهم خوردن دوره هاي خواب طي شيفت هاي کاري يا ساير برنامه ها و فعاليت هاي شبانه نيز ايجاد شود. بعلاوه نشان داده شده است رفتار هاي زيرنيز بي خوابي مستمر ايجاد مي کنند: انتظار بي خوابي و نگراني از به خواب رفتن ، مصرف بيش از حد کافئين ، آشاميدن الکل قبل از خواب ، سيگار کشيدن قبل از خواب ، مصرف غذاي زياد قبل از خواب، چرت زدن زياد عصرانه ، برنامه خواب و بيداري نامنظم و تكراري . اين رفتار ها مي توانند بي خوابي کنوني را طولاني کنند . کنار گذشتن اين رفتار ها مي توانند بي خوابي را از بين ببرد. بي خوابي در مردان و زنان در تمام گروه هاي سني يافت مي شود، ولي به نظر مي رسد که در زنان(خصوصاً بعد ازيائسگي) و در پيري شايع تراز ساير موارد باشد. توانايي خوابيدن نسبت به نياز به آن ، درسنين بالاکاهش مي يابد. همچنين بي خوابي در خانم هاي باردار خصوصاً در هفته هاي آخر باردارنيز شايع است.
درمان بي خوابي:
بي خوابي گذرا و بي خوابي متناوب ميتواند نياز به درمان خاصي نداشته باشد .
اگر بي خوابي بخاطر يك تغيير موقت در برنامه خواب-بيداري باشد (مانند مسافرت هاي هوايي) ساعت بيولوژيکي فرد به شرايط طبيعي خودش باز خواهد گشت.با اين حالدر صورت پيدايش خواب آلودگي و کارايي نامناسب درطول روز،استفاده از قرصهاي خواب آور کوتاه اثر مي تواند خواب و هشياري روز بعد را بهبود بخشد. درمان بي خوابي مزمن شامل مراحل زير است: تشخيص و درمان مشکلات زمينه اي مديکال و فيزيولوژيک ، تعيين رفتارهايي که مي تواند بي خوابي را بدتر کند و متوقف ساختن يا کاهش اين رفتارها استفاده از قرصهاي خواب ( اگر چه استفاده طولاني مدت از قرصهاي خواب براي بي خوابي مزمن مورد بحث است).بيماري که هرنوع قرص خوابي را مصرف مي کند بايد تحت نظر پزشک باشد تا به دقت اثر بخشي دارو ارزيابي شده و عوارض جانبي به حداقل برسد.به طور کلي اين دارو ها در پايين ترين مقدار و در کوتاه ترين مدت ممکن (كه براي برطرف کردن مشکلات و علائم مورد نياز باشد) تجويز مي شوند. بعضي از اين داروها اگر ناگهان قطع شوند مي توانند بي خوابي را دوباره براي يک يا دو شب به فرد تحميل كنند، به همين خاطر سعي ميشود از كاهش تدريجي آنها استفاده شود. امتحان کردن تکنيک هاي رفتاري براي بهبود بخشيدن خواب مانند درمان توسط relaxation therapy ، درمان از طريق محدود کردن خواب(restriction therapy) و مقيد سازي(Reconditioning)بسيار مفيد خواهد بود .
Relaxation therapy
اگر بي خوابي بخاطر يك تغيير موقت در برنامه خواب-بيداري باشد (مانند مسافرت هاي هوايي) ساعت بيولوژيکي فرد به شرايط طبيعي خودش باز خواهد گشت.با اين حالدر صورت پيدايش خواب آلودگي و کارايي نامناسب درطول روز،استفاده از قرصهاي خواب آور کوتاه اثر مي تواند خواب و هشياري روز بعد را بهبود بخشد. درمان بي خوابي مزمن شامل مراحل زير است: تشخيص و درمان مشکلات زمينه اي مديکال و فيزيولوژيک ، تعيين رفتارهايي که مي تواند بي خوابي را بدتر کند و متوقف ساختن يا کاهش اين رفتارها استفاده از قرصهاي خواب ( اگر چه استفاده طولاني مدت از قرصهاي خواب براي بي خوابي مزمن مورد بحث است).بيماري که هرنوع قرص خوابي را مصرف مي کند بايد تحت نظر پزشک باشد تا به دقت اثر بخشي دارو ارزيابي شده و عوارض جانبي به حداقل برسد.به طور کلي اين دارو ها در پايين ترين مقدار و در کوتاه ترين مدت ممکن (كه براي برطرف کردن مشکلات و علائم مورد نياز باشد) تجويز مي شوند. بعضي از اين داروها اگر ناگهان قطع شوند مي توانند بي خوابي را دوباره براي يک يا دو شب به فرد تحميل كنند، به همين خاطر سعي ميشود از كاهش تدريجي آنها استفاده شود. امتحان کردن تکنيک هاي رفتاري براي بهبود بخشيدن خواب مانند درمان توسط relaxation therapy ، درمان از طريق محدود کردن خواب(restriction therapy) و مقيد سازي(Reconditioning)بسيار مفيد خواهد بود .
Relaxation therapy
تکنيک هاي خاص و موثري وجود دارند که مي توانند اضطراب و فشار بدني را از بين ببرند يا کاهش دهند.در نتيجه،عضلات شل شده و خوابي سرشار از آرامش ايجاد مي شود.معمولاً زمان زيادي براي يادگيري اين تکنيک ها و دستيابي به آرمش موثر طول مي کشد.
Restriction therapy
(محدود کردن خواب) بعضي از افراد که از بي خوابي رنج مي برند ساعات زيادي را در تخت خواب براي به خواب رفتن بدون هيچ موفقيتي صرف ميکنند.اين افراد مي توانند از يک برنامه محدوديت براي خوابيدن بهره ببرند، دراين برنامه ها ابتدا اجازه ساعات کمي خواب در طول شبانه روز را مي دهند و به تدريج اين ساعات افزايش مي يابند تا زماني که يه يک خواب شبانه طبيعي تر حاصل گردد.
Reconditioning(مقيد سازي)
درمان ديگري که ميتواند مفيد باشد اينست كه مکان و زمان خواب منحصراً براي خوابيدن است.به عبارت ديگربهيچ عنوان تختخواب براي انجام کار ديگري غير از خوابيدن استفاده نشود.در اين روش به فرد توصيه مي شود که تنها هنگامي که خواب آلوده شده به تختخواب رود. واگرخوابش نمي آيد برخيزد و از تختخواب خارج شود و هنگامي که احساس خواب آلودگي مي کند به تختخواب برگردد.در طي اين روند فرد بايد از چرت زدن خود داري کند و روزانه سر ساعت مشخصي بيدار شده و به تختخواب رود.بمرور فرد خود را مقيد خواهد کرد که مکان و زمان خواب را به خوابيدن اختصاص دهد.
Restriction therapy
(محدود کردن خواب) بعضي از افراد که از بي خوابي رنج مي برند ساعات زيادي را در تخت خواب براي به خواب رفتن بدون هيچ موفقيتي صرف ميکنند.اين افراد مي توانند از يک برنامه محدوديت براي خوابيدن بهره ببرند، دراين برنامه ها ابتدا اجازه ساعات کمي خواب در طول شبانه روز را مي دهند و به تدريج اين ساعات افزايش مي يابند تا زماني که يه يک خواب شبانه طبيعي تر حاصل گردد.
Reconditioning(مقيد سازي)
درمان ديگري که ميتواند مفيد باشد اينست كه مکان و زمان خواب منحصراً براي خوابيدن است.به عبارت ديگربهيچ عنوان تختخواب براي انجام کار ديگري غير از خوابيدن استفاده نشود.در اين روش به فرد توصيه مي شود که تنها هنگامي که خواب آلوده شده به تختخواب رود. واگرخوابش نمي آيد برخيزد و از تختخواب خارج شود و هنگامي که احساس خواب آلودگي مي کند به تختخواب برگردد.در طي اين روند فرد بايد از چرت زدن خود داري کند و روزانه سر ساعت مشخصي بيدار شده و به تختخواب رود.بمرور فرد خود را مقيد خواهد کرد که مکان و زمان خواب را به خوابيدن اختصاص دهد.
No comments:
Post a Comment