???آياپاکستان اصلي را شناخته ايم

( درراستايي کژانديشي نوازشريف وپاکستان وساده انديشي اشرف غني وافغانستان )

قسمت اول ( استاد صباح )

« سه اهداف مهم واستراتژيک پاکستان : شيوه نظامگري، تربيه افراطگرايي ونابودي کشورهاي همسايه »

به پاکستان بگوازخود شنيدي

تو قهري ملتي افغان  نديدي

اگرباري منم  روزي بيايد

بدندان کلک خودخواهي گزيدي

درين پژوهش ميخوانيد:

- سازمان جهنمي وجاسوسي ( آي- اس - آي) رابشناسيم

- براي اولين بارمعرفي تمام احزاب ، سازمانها، مدرسه هاي چوچه کشي تروريستي وبنيادگرايي وجريانهاي سياسي وافراطيي پاکستان

- گلوي خونين افغانستان وچنگال خون آلوده پاکستان

- مجاهدين وسازمانهاي استخباراتي پاکستان

- طالبان وشبکه هاي جاسوسي ومدارس بنيادگرايي

- آمريکا ، پاکستان ،افغانستان وطالبان 

- و...

معرفي کشورپاکستان

پاكستان كه نفوس آن ‌صدوهشتادوهفت ميليون وسه صدوچهل ودوهزارنفراست، هم‌اكنون داراي ششصدوهفده هزارپرسونل فعال نظامي است وتعداد نيروهاي ذخيره اين كشورپنجصدوپانزده هزارنفر است. نيروي زميني پاكستان داراي دوهزاروششصدوچهل دستگاه تانك، چهارهزاروششصدوبيست زره پوش، دوهزارعراده توپ ، ‌دوصد دستگاه راکت زمين به هوا، سه هزارودوصد ميل راکت انداز، سه هزاروچهارصد ميل اسلحه ضد تانك، دوهزاروپنجصد دستگاه دافع هوا ويازده هزاروپنجصد وسيله نقليه لوژستيكي است. نيروي هوايي پاكستان نيزداراي هزاروچهارصدوچهارده  فروند جنگنده وهواپيما، پنجصدوسي وپنج بال هليكوپتروصدوچهل وهشت فرودگاه نظامي است.  نيروي دريايي پاكستان نيزداراي يازده فروند كشتي، دوبندر، ‌پنج زير دريايي، پانزده کشتي گزمه نظامي ، يازده کشتي ، يك ناوشكن ويك کشتي جنگي ساحلي است. نيروي دريايي پاكستان داراي کشتي عمل کننده طياره نيست. بودجه نظامي پاكستان هرسال ازشش تاهفت ميليارد دالررقم زده ميشود. پاكستان داراي مساحت ‌هفتصدونودوشش هزارونودوپنج كيلومترمربع، ‌هزاروچهل وشش كيلومتر خط ساحلي و ‌شش هزار و ‌هفتصدوهفتادوچهاركيلومترمرزمشترك است.

حكومت پاكستان، جمهوري اسلامي است. زبان ملي پاكستان، اردو و زبان رسمي و اداري انگليسي مي باشد. همچنين زبانها و لهجه‌هاي محلي فراواني درايالات مختلف اين كشور رايج بوده كه مهمترين آنها پنجابي چهل هشت درصد، سندي دوازده درصد، سيرائيكي ده درصد براهوي هشت درصد، اردوهشت درصد، پشتوهشت درصد و بلوچي سه درصد است. اكثريت مردم، حدود نودهفت درصد، مسلمان هستند كه ازاين تعداد بيش ازبيست پنج درصد شيعه مي‌باشند. سه درصد بقيه نيزازاقليتهاي مذهبي بوده كه شامل مسيحي، هندو وسيك، بودايي و زرتشتي مي‌باشند. اقليتهاي مذهبي دراين كشور درصورت احراز شرايط مي‌توانند به جز پستهاي رياست جمهوري و نخست وزيري، هر پست ديگري را احراز نمايند. همچنين درصد محدودي از نمايندگان مجالس ملي و ايالتي به اقليتها اختصاص دارد.

پاكستان داراي چهارايالت پنجاب، سند، خيبرپشتنونخواه وبلوچستان مي‌باشد كه هركدام داراي يك دولت محلي و مجلس ايالتي با اختيارات محدود هستند. همچنين منطقه ويژه اي بنام فاتا تحت مسئوليت حكومت هاي محلي و قبايلي قراردارد و مناطق شمالي  نيز كه در گذشته نزديك تحت حكومت مركزي اداره مي شد، هم اكنون بعنوان ايالت بلتستان – گلگيت داراي والي وسروزير شده است.

رئيس جمهورونخست وزير براي مدت پنج سال توسط پارلمان انتخاب مي‌شوند. دوره نمايندگان مجالس ملي و ايالتي نيز پنج سال مي‌باشد. مدت خدمت اعضاي مجلس سنا شش سال است كه هرسه سال نيمي ازاعضاي آن بازنشسته مي شوند و براي پر نمودن كرسيهاي خالي انتخابات جديد غيرمستقيم برگزار مي گردد.

پايتخت پاكستان، شهراسلام آباد مي‌باشد كه درسال نوزده شصت دوميلادي ايجاد شده است. اسلام آباد شهري غير تجارتي ومحل استقرار نهادهاي مركزي اداره كشور مي‌باشد. سيستم حكومتي اين كشور فدرالي - پارلماني است .

پاكستان داراي دو مجلس ملي و سنا و چهار مجالس ايالتي مي‌باشد. درغياب رئيس جمهور، رئيس مجلس سنا اداره امور كشور را نيابتاً بعهده مي‌گيرد و درصورت انحلال مجلس سنا، رئيس ستره محکمه، كفيل رياست جمهوري خواهد بود. پاکستان بابيش ازيکصدوهشتاد میلیون نفرنفوس که ۴۳ درصد از افراد بالای ۱۵سال آن باسواد است. چهار گروه عمده نژادی درایالات مختلف پاکستان زندگی می کنند: پنجابی ها درایالت پنجاب، سندی ها در ایالت سند، بلوچ ها در ایالت بلوچستان و پتانها یا پشتونها درایالت خيبرپشتونخواه وکويته .

پاکستان به عنوان یک جامعه اسلامی شناخته می شود وتعداد بی شماری ازگروهای اسلامی دراین کشوردرحال فعالیت میباشد . گروهای مذ کور که اغلب متمایل به انجام فعالیت سیاسی هستند. بنا برمیزان نفوذ و گسترد گی فعالیت ، به گروهای محلی وملی تقسیم می شوند که درهرصورت نقش تعیین کننده ی درتحولات سیاسی وملی ایفا می کنند. این احزاب وگروهها اغلب دارای مدارس مذهبی مختص به خود بوده وازطریق مدارس مذکوربه آموزش اعضا می پردازند . مهمترین این گروهها درسطح ملی که اغلب ازدیدگاهای ویژه ی نسبت بحران افغانستان برخوردارند ،
 ترکیب مذهبی در پاکستان.
الف) اهل سنت: که شامل فرقه های ذیل می باشند:۱) بریلویان
۲) دیوبندیان
۳) اهل حدیث
۴) وهابیان علمای اهل سنت در پاکستان دو گروه می باشند و هر یک مدارس و مراکز مذهبی متعدد دارند:ـ اهل حدیث که بسیار نزدیک به وهابیان هستند
ـ اهل سنت که هر چند ممکن است جزء گروهی خاص از صوفیان نباشند ولی به هر حال ایدئولوژی صوفیان را دارند و به اهل تشیع از این نظر نزدیک می باشند.ب) تشیع: تقریبا ۲۵ درصد مردم پاکستان را شیعیان تشکیل می دهند اکثر شیعیان امامیه بوده،  اسماعیلیه هاو اندکی نیز زیدیه هستند.ج) سایرمکاتب و مذاهب غیراسلامی:۱) مسیحیان ۳ درصد
۲) هندوان
۳) سیک ها
۴) زرتشتیان
۵) یهودیان
۶) بودائیان
۷) قادیانیان
د) سلسله های تصوف: ۱) چشتیان
۲) سهروردیان
۳) نقشبندیان
۴) قادریان .
روحانیون در پاکستان دو گروه سنی و شیعه هستند وهرکدام مراکزدینی مخصوصی دارند.

مدارس عمده اهل سنت عبارت است از: جامعه اشرفیه و جامعه نعیمیه در لاهور، خیرالمدرس و دارالعلوم در ملتان. دارالعلوم حقانیه در اکوره ختک، جامعه اشرفیه درمشاور، جامعه اسلامیه در بهاولپورومرکز تعلیمات اسلامی، مدرسه عربیه مظهر العلوم، مدرسه البنات ویژه بانوان، جامعه خاروقیه و دارالعلم امجدیه درکراچی. اهل تشیع نیزمراکز دینی متعدد در شهرهای مختلف دارند ، از جمله: مرکز بزرگ دینی المنتظر درلاهور، جامعه اهل بیت دراسلام آباد، مدرسه مومن، مدرسه آیت الله حکیم در راولپندی، مدرسه مشاع العلوم درحیدرآباد و مدرسه امام صادق در کویته. مواد درسی این مدارس عموما ازمدارس دینی ایران اقتبال می شود ومدرسان آن درنجف، قم و پاکستان تحصیل کرده اند.

فرقه ی ازشیعیان اسماعیلیه درپاکستان بیشتردرمناطق پنجاب وشمال غربی پاکستان وجود دارند که غالبا پیروان آقا خان می باشند. دراین جا لازم به ذکر است که درخصوص اجرای نظام اسلامی در پاکستان یک کشاکش سه جانبه داخلی بین دنیاگرایان، بنیادگرایان و نوگرایان پاکستانی وجود دارد.

دنیاگرایان به جدا نمودن دین وسیاست معتقدند وتمایل دارند که پاکستان روش ترکیه را دنبال کند، اينان مدعی هستند که پاکستان براصل ملیت تشکیل شده و ملیت یک ایده دنیا پرستانه است. در مقابل بنیادگرایان خواهان آنند که در پاکستان براساس خطوط قرآنی حکومت اسلامی تشکیل گردد.
احزاب ونهادهاي ديني در پاکستان
در طول ۵۰ سال گذشته رهبران پاکستان همواره برای حفظ مقام وقدرت خود احساسات مذهبی مردم را به بازی گرفته و به نام اسلام، کسب قدرت را پیشه کرده بودند، لذا واکنش منفی نسبت به رهبران سیاسی در اذهان مردم ایجاد شد وتوده هاازآنان روی گردانیده به سوی رهبران مذهبی گرایش پیدا کردندد. تقریبا در ۳۰ سال اول تاسیس پاکستان، یگانه حزب مذهبی ، جماعت اسلامی بود که در صحنه سیاست، فعالیت چندانی نداشت. (در این جا لازم به یادآوری است که در شبه قاره هند ازدیربازدوگونه اسلام رواج داشته است، یکی اسلام بر لوی یا اسلام عرفانی و دیگری اسلام ديوبندی که اسلامی است سنتی وبنیادگرا. درزمان استقلال پاکستان برلوئی ها برامور تسلط داشتند، اما با پیشرفت پاکستان، فرقه دیوبندی قدرت بیشتری پیدا کرد) .  ولی دردوره حکومت ذوالفقارعلی بوتو یک حزب مذهبی دیگر به نام جمعیت علمای اسلام به رهبری منفی محمود، درایالات سرحد وبلوچستان قد علم کرد. ازجانب دیگر مدارس مذهبی به تدریج افزایش یافتند. درسال ۱۹۴۷ فقط ۱۳۷ مدرسه دراین کشور وجود داشت که تا سال ۱۹۹۴ شمار آنان تقریبا به ۱۴۰۰ باب وتعداد طالبان اين مدارس به متجاوز از ۱۵۰۰۰۰ نفر رسید. دراین میان درسال ۱۹۷۹ قانون عشروزکات تصویب شد و طالبان به هیات های توزیع زکات پیوستند و مسوولیت توزیع پول بین فقرا ومستمندان را به عهده گرفتند و در این مورد با دستگاه اداری محلی و مسوولان دولت رابطه برقرار کردند، به این وسیله برای نخستین بار روحانیون تا حدی دارای نفوذ سیاسی واجتماعی شدند و در انتخابات شرکت کردند و درسطح شهر، اداری و قانون گذاری در تشکیلات دولتی سهیم شدند. فرقه گرایی مذهبی از این زمان آغاز شد.

دو گروه مذهبی با عقاید متفاوت احزاب سیاسی مخالف یکدیگر را، تشکیل دادند و هردو با کشورهای دیگر اسلامی ارتباط برقرار نمودند. قوانین اسلامی مورد اختلاف در زمان ضیاء الحق، ودرگرماگرم به اصطلاح جهاد افغانستان که وسيله غربيان مديريت ورهبري ميگرديد ، گرایشات فرقه های مختلف جهت اجرای قانون شریعت، دسترسی مردم به سلاح و ایجاد محاکم شرعی، فضای تشنج را در جامعه درزمان ضیاء الحق، گرایشات فرقه های مختلف جهت اجرای قانون شریعت، دسترسی مردم به سلاح و ایجاد دادگاه های شرعی، فضای تشنج را درجامعه افزایش داد. در شهرهای بزرگ و در دهکده ها برخوردهای فرقه ای روی داد و تعدادی ازرهبران روحانی ازجمله عارف الحسینی، رییس نهضت اجرای فقه جعفری، روسای انجمن سپاه صحابه پاکستان مولانا حق نواز و ضیاء الحرمن فاروقی ترور شدند.

درسال ۱۹۷۲ ازمیان ۸۹۳ مدرسه مذهبی درپاکستان ۲۵۴ دیوبندی (وهابی)، ۲۶۷ بریلوی (حنفی)، ۱۴۴ اهل حدیث (با گرایش وهابی)، ۴۱ شیعه و ۱۰۵ مدرسه ازعقاید متفاوت دیگربودند.  دشمنی ها سخت و اقدامات تروریستی شیعه و سنی منجر به تلفات جانی ومالی بسیارتاسف باری شد که هنوز هم ادامه دارد وادامه خواهد داشت وازمسایل حساس این کشوراست. پاکستان ازمعدود كشورهايي است كه جز دين مشترك بين جمعيت آنان، هيچيك از عناصر تشكيل يك دولت ملي در محدوده سرزميني خاص را بنابر عرف سياسي امروز قرار نداده است.

همچنان فرقه ديوبندي نزديك سه قرن پيش درشبه قاره هند تولد يافت و پايه گذار آن، «شاه ولي الله خان ديوبندي»، از بزرگان ديني حنيفه بود.  شمال پاكستان از لحاظ مذهبي از ديرباز متاثر از كساني بود كه ريشه ديوبندي داشتند.  از همين رو، جنبش ديوبندي پس از تجزيه پاكستان از هند، به آساني توانست دراين مناطق، مراكزي براي گسترش خود بيابد.  مباني جنبش ديوبندي عبارت است ازپاكسازي اسلام ازعناصرناپاك. آيين جهاد به عنوان يگانه راه مبارزه با كفر و شرك، به ويژه در مبارزه با مذهب شيعه و اولياي مقدس كه در منطقه رواج دارد.  آيين ديوبندي در تمام اين نكات با وهابي گري مشترك است. آنها تا امروز بيش ازچهل هزار مدرسه مذهبي درهند، پاكستان، آسياي مركزي و همچنين افغانستان تاسيس كرده اند. اما فعاليت هاي ديوبندي ها به مدرسه ديوبند محدود نماند و آنها احزاب و گروه هاي سياسي و مذهبي مختلفي تشكيل داده و بدين وسيله بر تحركات خود افزوده اند.  هواداران ديوبندي از نظر سياسي در سازمان جمعيت علماي اسلام كه از مهم ترين احزاب پاكستان است، متشكل شده اند.  جمعيت علماي اسلام به رهبري مؤسس جديد خود، «مولانا بشير احمد عثماني» به حزب سياسي مذهبي ديوبندي ها تبديل شد. اين حزب، امروز به دو گروه اكثريت و اقليت تقسيم شده است.  رهبري جناح اكثريت را «مولانا فضل الرحمان» و رهبري جناح اقليت را «مولانا سميع الحق» به عهده دارد. اين دو رهبر، هر دو متعلق به گروه قومي پشتون هستند و از لحاظ فكري خود را طرفدار سرسخت قرآن و سنت و سيره خلفا و صحابه مي دانند و معتقد به نظريات علماي سلف و مخالف با اجتهاد و تجدد هستند. روابط اين دو رهبر پشتون تبار ديوبندي با گروه طالبان، عميق و ريشه دار است. 

يكي ديگر از فرقه هاي مذهبي موثر در ايجاد پديده طالبان پاكستاني، فرقه وهابيت است. پس از استقلال پاكستان، چند عامل مهم در ترويج انديشه وهابي در پاكستان مؤثر افتاد، كه مهم ترين آنها روابط گسترده با عربستان بود. اين روابط از دوره حكومت «ذوالفقار علي بوتو» وارد مرحله نويني شد و در دوره جنرال «ضياء الحق» به اوج خود رسيد. وهابيان سعودي به بهانه كمك هاي آموزشي و انسان دوستانه به مهاجران افغان ايالت بلوچستان، مراكز متعددي تحت عنوان «موسسه الدعوه الاسلاميه»، «اداره الاسراء»، «موسسه مكه المكرمه الخيريه» و «موسسه مسلمج تأسيس كردند و از طريق كمك هاي مالي، فرهنگ ضدشيعي وهابيت و سياست هاي خود را تبليغ مي كردند. وهابيون همچنين، به شيوه هايي مثل توزيع كتاب، جلسات سخنراني، فيلم، نوار و عكس، به آوارگان و مهاجران سني مذهب مقيم اين ايالت آموزش مي دادند.

وهابيان از اين راه در پاكستان به ترويج افكار و انديشه هاي «محمدبن عبدالوهاب» مي پردازند. 

از مهم ترين اصول مذهب وهابيون، تكفير هر مسلماني است كه با عقيده آنان هم رأي نباشد.

احزاب و گروه هاي زيادي در پاكستان وجود دارند كه طرفدار وهابيت هستند و عربستان سعودي نيز كمك هاي مالي زيادي به اين احزاب مي كند.  حزب جماعت اسلامي، جمعيت اهل حديث، جمعيت علماي اسلام، حركت المجاهدين كشمير، حزب جماعت اسلامي كشمير و سپاه صحابه از جمله اين احزاب هستند.  درسال دوهزارچهار، بنياد گرايان اهل تسنن، از طريق ارتباط برقرار كردن با برخي از سازمان هاي شبه نظامي مانند «سپاه صحابه» پاكستان، دست به قتل هاي هدفمند زدند، اين قتل ها مسلمانان شيعه، مسيحيان، احمديان و ديگر اقليت هاي ديني را در برمي گرفت. 

به گفته «ايجازالحق» فرزند ضياء الحق، كه قبلا وزيرامور مذهبي پاكستان بوده است، ازكل مدارس مذهبي موجود در پاكستان، هشتهزار مدرسه زيرنظرسازمان هاي ديوبندي، هزاروهشتصد مدرسه زيرنظر سازمان هاي بريلوي، چهارصد مدرسه زيرنظر سازمان هاي اهل حديث، سه صدهشتاددو مدرسه زيرنظر سازمان هاي شيعه وهزاردوصد مدرسه زيرنظر جماعت اسلامي پاكستان فعاليت مي كنند.  كاركرد اصلي بخشي از اين مدارس، آموزش نيروهاي تندرو اسلام گرا است و به دانش آموزان و دانشجويان (طالبان) عمدتا آموزش هاي مذهبي داده مي شود، ولي ديگر علوم و حتي کمپيوتر نيز تدريس مي شود.  درمدارس مذهبي پاكستان كه تحت كنترول سازمان هاي بنيادگراي افراطي است، زبان رسمي، زبان عربي است وشيوه ومضامين مدارس نيز كاملا مذهبي است. اين دسته از مدارس داراي شعبه هاي فرعي هستند كه درآن نيروهاي اسلام گرا آموزش نظامي نيز مي بينند. 

مدارس مذهبي بنيادگراي افراطي عمدتا محصول پس ازدهه نوزده هشتاد هستند. به عنوان مثال تا سال نوزده هفتادهفت مدارس مذهبي پاكستان بسياركوچك وغيرفعال بودند. دردهه پنجاه  فقط دوصد چهل چهار مدرسه در پاكستان فعال بود. 

در دهه شصت تعداد اين مدارس به پنجصد باب رسيد. در اوايل دهه هفتاد اين مدارس به هفتصد باب افزايش يافت و از سال نوزده هفتادهفت تا نوزده هشتاد هشت سير صعودي مدارس مذهبي در پاكستان شتاب بي سابقه اي يافت. 

چهار عامل اساسي در رشد مدارس مذهبي در پاكستان نقش داشته اند،كه از آن جمله مي توان به قدرت يافتن ژنرال ضياء الحق، بحران كشمير، بحران افغانستان و انقلاب اسلامي ايران اشاره كرد. 

در حقيقت، فرقه هاي وهابي و ديوبندي به منظور گسترش انديشه هاي خود در ميان مردم، به ويژه جوانان، دست به ايجاد مدارس مذهبي زدند و براي توسعه هرچه بيشتر اين مراكز تلاش كردند، به طوري كه درحال حاضر حدود 01هزار مدرسه ديني در سرتاسر پاكستان وجود دارد، كه گفته مي شود احساسات فرقه گرايي را در ميان طلاب خويش تقويت مي كنند. اين مراكزبه ظاهر آموزشي - توسط اعضاي احزاب مذهبي وبه منظور جذب نيروهاي جوان براي جهاد در افغانستان و ساير كشورها به كار گرفته مي شدند. 

درمناطق قبيله اي پاكستان نيز ازمدارس مذهبي براي اهدافي غير از آموزش وپرورش مثل ذخيره كردن جيره هاي سرقت شده ازسازمان هاي غيردولتي و انباراسلحه، استفاده مي شود.  بنابراين، مدارس مذهبي پاكستان به عنوان موتور رشد و حركت پرشتاب وهابي گري، به ويژه در شكل طالبانيسم آن درمنطقه محسوب مي شود. درهيچ جاي دنيا بستري مساعدتر از پاكستان براي رشد مدارس مذهبي و ترويج نامحدود و كنترل انديشه هاي راديكال وجود ندارد.  در اين كشورمدارس اكنون چنان عمق اجتماعي پيدا كرده اند كه شايد بتوان گفت با وضعيت موجود، هيچ شانسي براي برخورد جدي و كنترول آنها براي دولت پاكستان وجود نداشته باشد. 

مدارس مذهبي پاکستان که درپهلوي دروس ديني آموزشهاي نظامي وويرانگري نيزپيش برده ميشود:

مدارس علوم ديني اهل سنت

- جامعه اشرفيه- لاهور

- مدرسه دارالعلوم- ملتان

- خير المدارس- ملتان

- جامعه اسلاميه- بهاولپور

- دارالعلوم حقانيه- اكوره ختك

- جامعه نعيميه- لاهور

- جامعه اشرفيه - پيشاور

- مركز تعلميات اسلامي- كراچي

- مدارس علوم ديني - بريلوي ها

- مدرسه نظير الايمان - بريلي

- مدرسه نعمانيه - لاهور

- مدرسه حزب الاحناف - لاهور

- مدرسه نعمانيه رضويه- لاهور

- حزب نعيميه - لاهور

- فيضيه رضويه- احمدپور

- مدرسه محمديه نموثيه - بهيره

- مدرسه اسلاميه- عربيه كمال اسلام- آستانه عاليه توگهره

- مدرسه رضاء المصطفي- بهاولپور

- مدرسه رضويه- رحيم يارخان

- مدرسه حنفيه فريديه- بصيرپور

- مدرسه رضويه نقشبنديه - سالنگر

- مدرسه حامديه رضويه- كراچي

- مدرسه انوارالعلوم- ملتان

- مدرسه امجديه - كراچي

- مدرسه رضويه عربيه - هارون آباد

- مدرسه رضويه ضياء العلوم - راولپندي

- مدرسه رضويه ضياء العلوم- راولپندي

- مدرسه نقشبنديه فيض مصطفي

- مدرسه غوثيه - حولي گلها

- مدرسه محموديه - رضويه ييلان

- مدرسه رضويه نظير الاسلام - ملتان

- مدرسه رضويه نظير الاسلام - فيصل آباد

- مدارس علوم ديني پيروان اهل بيت

- حوزه علميه آيت الله حكيم  - راولپندي

- مدرسه مؤمن  - راولپندي

- مركز بزرگ ديني المنتظرجامعه المنتظر- لاهور

- جامعه اهل بيت - اسلام آباد

- مدرسه مشارع العلوم- حيدرآباد

- مدرسه جعفريه -  پاراچنار

- جامعه شهيد عارف حسين - پيشاور

- جامعه قبازرديه  - اسكردو

- جامعه محمديه - بلتستان

- جامعه الامام الحسين(ع) - كراچي

- جامعه اماميه - كراچي

- مدرسه جعفريه - كراچي

- مدرسه امام صادق  - كويته.

 

 

https://plus.google.com/u/0/112610024058402079714/posts

www.Voiceofwomenafg.blogspot.com

http://www.facebook.com/#!/voiceofwomenafg

https://twitter.com/voiceofwomenafg
voiceofwomenafg@gmail.com
‎چهره های ماندگارفرهنگی افغانستان

زنان سرشناس افغانستان

 

 

 

---

This email is free from viruses and malware because avast! Antivirus protection is active.