زنان افغان؛ تلاش وامید برای آینده بهتر

ودیعه صمدی

شاید عجیب باشد که بدانید در کمیته‌ای که در دوران سلطنت محمد ظاهر شاه در سال ۱۹۶۴ قانون اساسی افغانستان را تهیه کرد، چند زن هم حضور داشتند. در این قانون اساسی با تأکید بر برابری و حقوق طبیعی کلیه شهروندان، مشخصا به برابری حقوق زنان اشاره شده بود

از دهه ۱۹۷۰ تا دهه ۱۹۹۰ زنان می‌توانستند معلم، وکیل دادگستری، قاضی، استاد دانشگاه، پزشک یا نویسنده شوند.زنان و مردان در دانشگاه‌ها در کنار هم درس می‌خواندند.

 مطالب مرتبطزن افغان و کار کردن در محیط مردانهمادرشوهر سحرگل در زندان: عروسم را دوست دارم و طلاق نمی‌دهمآکسفام: توجه به استخدام پلیس زن در افغانستان باید بیشتر شودموضوعات مرتبطجامعه افغانستان، اقتصاد افغانستان

در اواخر دهه ۱۹۷۰ دست‌کم ۳ زن در پارلمان عضو بودند. زنان افغان حتی پیش از دهه ۱۹۹۰ نقش مهمی در جامعه بازی می‌کردند. در سال ۱۸۸۰ زنی بنام ملالی انا (ملالی میوندی) در جریان جنگ دوم افغان‌ها و انگلیسی‌ها گروهی از مبارزان محلی پشتون را گردهم آورد و در نبرد میوند به مقابله با انگلیسی‌ها پرداخت.

هنگامی که با وجود برتری عددی، روحیه نیروهای افغان رو به افول گذاشت، ملالی پرچم افغانستان را بالا برد و فریاد زد: "عشق جوانم! اگر در نبرد میوند شهید نشوی، تبدیل به نماد شرم خواهی شد!" سخنان او الهام‌بخش مردان هموطنش شد و روحیه آنها را برای ادامه جنگ و پیروزی در آن تقویت کرد.

دورانی که حرف‌های این زن_ جدا از اینکه واقعیت است یا اسطوره_، ارتش شکست خورده را بسوی پیروزی می‌راند مدت‌هاست از یادها رفته است. دوره حکومت طالبان مسلما نقطه پایانی بر همه اینها بود. تیرگی بر زندگی بسیاری از زنان افغان سایه انداخت. در این دوره نقش آنها در جامعه رو به افول گذاشت، و نقاب و روبنده تنها هویتشان شد.

"هنگامی که با وجود برتری عددی، روحیه نیروهای افغان رو به افول گذاشت، ملالی پرچم افغانستان را بالا برد و فریاد زد: "عشق جوانم! اگر در نبرد میوند به خواست خدا کشته نشوی، یعنی کسی تو را به‌عنوان نماد شرم حفظ کرده است!" سخنان او الهام‌بخش مردان هموطنش شد و روحیه آنها را برای ادامه جنگ و پیروزی در آن تقویت کرد."

از سپتامبر ۱۹۹۶ تا دسامبر ۲۰۰۱ زنان و دختران افغان بصورت سیستماتیک مورد تبعیض قرار گرفتند، به حقوقشان تجاوز شد، و از آموزش، اشتغال و خدمات درمانی محروم شدند. با وجود همه اینها، آیا می‌توان کمرنگ بودن نقش زنان افغان را تنها به این دوره خلاصه دانست؟

از زمان سر کار آمدن حکومت بعد از طالبان، شماری از زنان ما جایگاه خود را بازیافته اند و روزهای تیره و تار را پشت سر گذاشته اند. دستاوردهای آنها در شکل‌دهی به زندگی زنان دیگر و هموار کردن مسیر نسل‌های آینده بسیار موثر بوده است.

این زنان نام خود را در تاریخ افغانستان ثبت کرده و ثابت کرده اند که زنان بخشی بسیار مهمی از جامعه افغانستان هستند. پس چرا وقتی صدای زنان افغان شنیده می‌شود، آنها تنها به مشکلاتی می‌پردازند که زنان با آنها روبرو هستند؟ زنانی هستند که با فداکاری‌های فراوان کاری کرده اند که زنان دیگر بتوانند به حقوقشان دست پیدا کنند و ثابت کنند که برای ساختن کشور به آنها نیاز است.

چرا کسی از زحمات این زنان قدردانی نمی‌کند؟

امروزه وضعیت زنان افغان به نسبت دوران حکومت طالبان پیشرفت قابل ملاحظه‌ای کرده است. یک دهه پیش زنان از آموزش محروم بودند، اما حالا یک‌سوم دانش‌آموزانی که در مدارس ثبت نام شده اند، دختر هستند. شمار دانش‌آموزان دختر در مدارس ۴۰ درصد افزایش یافته و شمار دانشجویان دختر در دانشگاه‌ها هم ۱۹ درصد بیشتر شده است. عده معلمان زن در مدارس و مدرسان زن در دانشگاه‌ها هم به‌ترتیب ۳۱ و ۱۵ درصد افزایش داشته است.

حضور سیاسیدر عرصه سیاسی، دولت افغانستان در سال ۲۰۰۵ حبیبه سرابی را به‌عنوان اولین والی زن منصوب کرد، و عذرا جعفری در سال ۲۰۰۹ اولین زنی شد که در این کشور به سمت شهرداری می‌رسد. همین اواخر هم یک جنبش سیاسی به‌رهبری زنان بنام "موج تغییر" شروع به کار کرد. فوزیه کوفی، نماینده پارلمان و فعال صریح‌اللهجه حقوق مدنی، رهبری این جنبش را برعهده دارد. از تأسیس این جنبش به‌عنوان گامی مهم در جهت تقویت دستاوردهای شکننده زنان افغان و عاملی برای تشویق آنها در مشارکت در عرصه عمومی استقبال شده است.

در حال حاضر سه زن در کابینه حضور دارند: آمنه افضلی، وزیر کار و امور اجتماعی، ثریا دلیل، وزیر صحت عامه (بهداشت)، و حسن بانو غضنفر، وزیر امور زنان. باید توجه داشت که در کابینه افغانستان به نسبت کابینه بسیاری از کشورهای توسعه یافته‌تر – نظیر استرالیا – زنان بیشتری حضور دارند.

حضور اقتصادیعده قابل توجهی از زنان افغان وارد فعالیت‌های اقتصادی شده اند. آنها مشاغل مختلفی را اختیار کرده و به رشد اقتصادی کشور کمک کرده اند. برخی از آنها کسب و کارهای موفقی برای خود براه انداخته اند.

مینا رحمانی اولین زن افغان است که یک مرکز بولینگ را با سرمایه گذاری یک میلیون دلاری در کابل راه‌اندازی کرده است. این مرکز یکی از معدود اماکن تفریحی شهر است.

کامله صدیقی نمونه دیگری از این زنان موفق است. او در دوران حکومت طالبان کار خیاطی را شروع کرد و حالا یکی از زنان کارآفرین مشهور افغانستان است. او از طریق شرکت مشاوره‌ای که دارد، فوت و فن‌های کارآفرینی را به دیگر زنان افغان منتقل می‌کند.

رویا محبوب، کارآفرین عرصه فناوری، این کلیشه که زنان افغان تنها باید خانه‌دار باشند را تغییر داده و با تأسیس شرکت نرم‌افزارهای کامپیوتری سیتادل، پای زنان را به بخش‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات باز کرده است.

او همچنین وبلاگ و وب‌سایت ویدئویی چند زبانه‌ای ایجاد کرده که برای زنان امکان روایت داستان‌هایشان و رساندن صدایشان به گوش دیگران را فراهم می‌کند. هدف او از این کار تغییر دادن برداشت جهانیان از افغانستان و همچنین عوض کردن نگاه دختران و زنان افغان به خودشان است.

دستاوردهای این زنان نباید عادی فرض شود. ترقی این زنان در عرصه‌های مختلف کشور نشان می‌دهد که زنان امکان ادامه پیشرفت را دارند.

هنوز جای امیدواری برای داشتن آینده بهتری برای زنان افغان وجود دارد. سال‌ها آشوب و انقیاد نتوانسته مانع از آن شود که زنان افغان صدایشان را بالا ببرند و جایگاهشان را در جامعه حفظ کنند.

پس هیچ چیز دیگری هم نخواهد توانست سد راه دستاوردهای بیشتر آنها شود.

انکار مسائل و چالش‌های موجود در مسیر زنان افغان غیرممکن است، اما در عین حال، تصدیق پیشرفت‌هایی که در جامعه افغانستان داشته اند، امید بخش خواهد بود.

زنان افغان بطور مستمر توانایی‌های بالقوه‌شان را نشان داده اند، اما امکان موفقیت‌های بیشتر هنوز وجود دارد.

bbc