The voice of Afghanistan women: دانستنی ها در مورد سنجد

نوشته کریم پوپل

سِنجـِد

درختی است که در آب و هوای معتدل می‌روید. میوه آن در صنایع غذایی،سلامتی بدن، ادویه جات، عطرسازی و صنایع چوب استفاده می شود. دارای برگ‌های باریک و مخملی شکل بوده میوه‌هایی آن برنگ زرد نارنجی مایل به سرخ میباشد.

از تخم سنجد در تهیهٔ برخی دوا ها نیز استفاده می‌شود. سنجد در برابر سردی زمستان سخت مقاوم می‏باشد لیکن گرمی شدید تابستان را خوش ندارد.. مزه میوه سنجد تقریبا شیرین ترش ، کم انرژی خشک درشت میباشد.

مشخصات علمی گونه سنجد
نام فامیل: Elaeagnanceae
نام لاتین: Elaeagnus angustif
نام‌های فرانسوی:Olivier Bohene, chalef, chalef afeuilles etroites, eleagne, olinet, arbre de paradise arbre d argent
نام‌های انگلیسی: Olitree, oleastre Russian olive, bohemian oleaster
نام‌های آلمانی: Olester, silberbaum, olwide, bohmischer olbaum, paradischerbaum
نام فارسی: سنجد
نام عربی: النبق
نام‌های محلی:سنجد، غبیده بادام، چوب دانه،

خواص درخت

تمامی اندام درخت سنجد مانند ریشه، چوب، پوست برگ خسته میوه و گل آن دارای خواص دارویی و صنعتی است. از پوست درخت سنجد یک ماده کیماوی دارویی مهم استخراج می‌شود. از برگ درخت سنجد آلکانویید استخراج می‌شود که در صنایع دوا سازی مورد استفاده قرار می گیرد.از گل سنجد در صنایع دواسازی و عطرسازی به‌کار می‌رود. علاوه براین درخت سنجد بمنظور میوه، چوب ، بادگیر ،جلب زنبور عسل ، سرد ساختن فضا ،پوشش گیاهی بکار برده میشود . این نبات همیشه سبز می باشد. گلهای كوچك و خوشبو آن در تابستان ظاهر شده و پس از فصل گرمی میوه های آن تولید می شوند. از پوست درخت سنجد یک ماده کیمیاوی درمانی مهم به نام تتراهیدروآرمور - متیل - N استخراج می‌شود.از برگ سنجد در صنایع داروسازی بکار میرود. درقسمتگوشت میوه سنجد دو نوع قند گلوکز و فروکتوز، 7 نوع چربی اشباع شده و اشباع نشده وجود دارد. در قسمت مغز سنجد 17 نوع آمینواسید و مقداری پروتئین وجود دارد که هر یک از این آمینواسیدها خواص دارویی بسیار مفیدی را دارا اندکه در شیرینى پزى استفاده میشود. این میوه با خسته آسیاب شده آن برای درمان آرتروز کمک می کند.میوه سنجد خاصیت آنتی اکسیدانی دارد.از گل این میوه برای بهبود زخم ها استفاده می شود.میوه ای کم کالری و مقوی برای معده است.خاصیت ضدالتهابی داشته برای قلب مفید است.امراض هایی مانند نفس تنگی و زخم ریه را برطرف می کند .برای درمان بیماری های بواسیر و زردی مفید است. جوشانده برگ این میوه قابض ، اسهال اطفال را برطرف می کند. برای معالجه بیماری های دندان، زخم معده موثر است و از خونریزی جلوگیری می کند.

انواع گونه سنجد
به‌طورکلی سه نوع درخت سنجد در دنیا وجود دارد که نوع هلاگنوس درافغانستان موجود است. درخت سنجد هلاگنوس به دلیل درشتی میوه‌، قامت بلند، نداشتن خار و برگ‌های پهن به دو نوع دیگر برتری دارد. کشورهایی چون اروپای شرقی و غربی، آمریکای شمالی، آسیای مرکزی و شمالی می روید.

طرز کشت

طریق ریشه :نهال سنجد به وسیله بذر و همچنین از طریق قلمه و خوابانیدن قابل تکثیر است..نهالهای ریشه در موسم خزان که هنوز یخ بندی آغاز نشده باشد از خاک خارج می شوند. زیرا ریشه لچ در اثر هوای سرد خشک بسرعت آسیب میبیند و باید با خاک اره یا خاک علوفه پوشانده شود.این سیستم زیاده مروج است. نهالک ریشه باید تا زمان کاشت مرطوب نگهداری شود و اطراف نهال خوب نرم شود تا ریشه بتواند به خوبی داخل خاک نفوذ نماید.

طرز زرع در گلدان: از انتخاب نهالهای با ریشه های حلقه حلقه شده یا پیچیده در گلدان باید اجتناب شود. قبل از کاشت خاک خود ریشه باید مرطوب باشد عمق ساحه کاشت باید به اندازه ارتفاع نهالک ریشه یا کمتر از آن و عرض کاشت باید حداقل 3 برابر قطر نهالک ریشه باشد. به منظور جلوگیری از آسیب احتمالی آفتاب و سوختگی بهتر است درخت را در محل کم آفتابی گذاشت. توصیه میشود که کاشت در جاییکه خاک مرغوب یا اصلاح شده بدون کلوخ داشته باشد غرس گردد. هنگام اضافه کردن خاک در اطراف ریشه، نهال را تکان دهید تا خاک بین ریشه ها جای گیرد. کوشش کنید که در خاک اطراف ریشه خلا هوائی باقی نماند. این نهالک پس از 5 سال به اندازه یک متر بلند میشود. در نهایت ارتفاح این نبات 5-7 متر وعرض 6-5 متر می رسد. کوشش شود عرض طویل تر شود. در موقع حاصل دهی الی 470-500کیلو سنجد از یک هکتار(5جریب) بدست می آید.

توسط تخم:زرع درخت سنجد به پیمانه وسیع ضرور است توسط تخم باید صورت گیرد. پس از ختم یخ بندی تخم هارا به فاصله 25 سانتی کشت شود .البته قبل از کشت ضرورت است تا خسته توسط آب ویا ماشین نرم گردد. تا نبات بتواند جوانه زند. بعضی ها جهت بذر کاری خسته سنجد را در ماه عقرب در خاک سبک کشت مینمایند . زمان انتقال از قوریه به مزرعه نباید در موسم آفتاب داغ صورت گیرد. یعنی در بهار وخزان انتقال داده شود .

آبیاری:

حفظ رطوبت ریشه سنجد در سال اول و دوم حائز اهمیت است، اما نباید بیش از حد آبیاری شود. به یاد داشته باشید که پرابلم رشد درختان کاشته شده را که ناشی از خشکیدن باشد ، بیش از هر عامل دیگری در نظر داشته باشید. بهتر است آبیاری به طرز انجام شود که آب پوست بیرونی نبات را پوسیده نکند زیرا پوست نبات محل انتقال دهنده مواد غذای به برگ ساقه وریشه است کوشش شود در مراحل سال اول ودوم خیشاوه شده گیاه هرزه را دور سازید. فاصله کاشت بین درختان با در نظر گرفتن اندازه درخت در حالت بلوغ تعیین شود

نبات سنجد نیاز به مكان كاملا آفتابی دارد.این نبات به جز خاكهای خیلی قلوی در تمامی خاكها میتواند رشد كند. جهت كاشت در باغهای نزدیک آب بسیار مناسب است. نیازی به هراس ندارد ولی جهت حفظ شکل نبات می توان در فصل بهار یك بر سوم حصه طول شاخه های قدیمی را كوتاه نمود. اگر شاخه ای با برگهای سبز رویزمین رشد كرده باشد باید آنرا از انتها قطع نمود.تکثیر نبات : كاشت تخم سنجد در محل سرد در موسم خزان ، كاشت قلمه های که دارای چوب سبز اند در اواخر بهار یا اوایل تابستان ، قلمه نیمه رسیده در فصل تابستان و پیوند زدن در آخر زمستان امكان پذیر است.

.عطرسنجد

. عطر سنجد در تجارت امروزی یکی از قیمت ترین عطر در جهان است. بزرگترین مارکیت خرید این عطر کشور های عربی سپس سایر کشور های جهان میباشد. عربها این عطر را بنام النبق یاد می نمایند. محمد (ص) یکی از علاقمندان این عطر بود. عطر سنجد یک عطر هورمونی میباشد. هورمونهاي FSH و LH که از هيپوفيز ترشح مي شوند ، بوی مهجزه انگیزآن به منطقه ليمبيك مغز مي رسد اشتها جنسی را در هردو جنس نر و ماده ازدیاد بخشیده بر فعاليتهاي غده هاي جنسي (ترشح هورمون جنسي و گامت سازي) اثر مي گذارند.. این عطر تقلیل دهنده فشار هاي رواني بوده با بو نمودن آن انسان احساس شادابي خوشی و آرامش رواني می نماید. تأثير بو هورموني عطر سنجد بر دستگاه هاي دفاعي مي توانند به روند ساخته شدن هورمون ها ، گرايش هاي شخصي ، حرارت بدن و ساخته شدن انسولين، سوخت و ساز بدن، سطح هورمون استرس ، هورمون هاي جنسي، سامانه دفاعي بدن، افكار و وعکس العمل هاي آگاهانه اثر میگذارند. عطر سنجد با تحريك مغز در ترشح انتقال دهنده هاي عصبي (نوروترنس مي ترها) موجب حالات رواني خاصي مي شوند. اين عطر معجزه گر از زمان هاي بسيار دور در يونان باستان ومصر براي ‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍تقويت قواي جنسي و تداوی ثروت مندان مورد استفاده قرار ميگرفت. گل اعجاب انگیز سنجد اولین گیاهان کشف شده است که دارای جن جذابیت میباشد . در سطح بین المللی این عطر را کشور فرانسه طور مصنوعی تولید می نماید . عطر های مصنوعی در خود ترکیبات کیماوی دارد که بعضا باعث بروز تکالیف برای انسانها می گردد. افغانستان کشوریست که تا اکنون رشد سریح نفوس نداشته خاک زیاد برای کشت نباتات وجود دارد. درخت سنجد یک درخت طبی وچندین مقصده بوده از ریشه ساقه برگ گل ومیوه آن ادویه جات ساخته میشود . این ادویه جات غرض تداوی اسهال بواسیر مورد استفاده قرار دارد. ساحه کشت این نبات در ولایات شرقی، مرکزی لهوگر پکتیا غزنی بامیان می باشد. در مجموع ساحات که زمستان پر برف وتابستان معتدل داشته
باشد برای >

زرع این نبات مفید تمام میشود.درخت سنجد در موقع گل گرفتن به آب زیاد کار دارد.

درمان
این میوه کم کالری، مقوی معده است . میوه و خسته پودر شده آن، بیماری آرتروز را درمان می کند. خاصیت ضد اسهال دارد و بهترین دارو برای درمان اسهال کودک است. درمانگران طب سنتي معتقدند، مصرف گوشت و خسته اين ميوه تاثير بسيار زيادي در درمان و كاهش دردهاي مفصلي به ويژه بيماري آرتروز دارد. براي تهيه اين مخلوط كافي است گوشت اين ميوه را با پودر خسته آن مخلوط كرده و روزانه از آن خورده شود. سنجد از عوارضی مانند اسهال صفراوی، زخم روده، سرفه های حاد گرم و سردرد پیش گیری می کند. سنجد یک میوه قابض است، در معالجه بیماری های دندان، بیره و زخم معده موثر است و از خونریزی جلوگیری می کن . جوشانده گل سنجد برای قلب، زخم های ریوی و تنگی نفس مفید است. میوه سنجد انسانرا چاق میسازد. پوست را تقویت کرده و گرده ها را گرم نگه میدارد. در هند از روغن خسته آن شربت غلیظی درست می کنند که در التهاب غشاهای مخاطی همراه با ترشح ، انواع زکام ، در عفونتهای برونشها بمصرف میرسانند. در اسپانیا از شیره گل سنجد برای قطع تب های مهلک و خطرناک استفاده می شود. میوه سنجد از نظر طب سنتی،طبیعت سرد و خشک دارد و مقوی فرحت دهنده است،ضد دلبدی و صفرا بر نیز می باشد.سنجد به ویژه خام آن برای بند آوردن اسهال موثر است. بهترين اثر سنجد،‌ رفع کمبود ويتامين C بدن است .ضد خارش پوست در جلوگیری از بواسير و ادرار قطره قطره کمک می کند. ، جذام را ريشه کن مي کند .

منابع