کاوه کرامی
با توجه به وضعیت نگرانکننده زنان افغانستان و تبعیضهایی که به گفته ناظران بین زن و مرد در این کشور وجود دارد، رشتهای به نام"جنسیت و مطالعات زنان" در دانشگاه کابل وجود دارد که هدف آن تحقق تساوی جنسیتی در این کشور است.
نخستین گروه دانش آموختگان این رشته اخیرا فارغالتحصیل شدهاند.
"پسر است یا دختر"، پرسشی است که در نخستین لحظه تولد هر نوزاد و شاید گاهی قبل از آن مطرح میشود و پاسخ آن، از بدو تولد و در طول عمر بر رفتارها و فعالیتهای فرد تاثیر میگذارد. آبی رنگ مردانه میشود و صورتی/گلابی زنانه؛ مردان فعالیتهای بیرون از خانه را عهدهدار میشوند و زنان، کارهای خانهداری و بچهداری؛ مردان با ویژگیهای چون "عقل و دانایی" و "شجاعت" توصیف میشوند و زنان با "زیبایی" و "احساساتی و عاطفی بودن".
این تفاوتها معرف باورهایی است که مرد بودن و زن بودن را نشان میدهد. این امر که در واقع مردان را در جایگاه برتری قرار میدهد، مانع توزیع عادلانه قدرت در میان آنها شده و به همین ترتیب، زنان را تحت انقیاد مردان در میآورد.
علیرغم چند قرن مبارزات علیه نابرابریهای جنسیتی، هنوز هم وضعیت زنان در شماری از کشورهای جهان نگران کننده عنوان شده است. افغانستان یکی از این کشورهاست که به دلایل زیادی زنان هنوز در موارد زیادی به حقوقشان دسترسی ندارند و خشونت علیه زنان ادامه داشته است.
موسسه جورجتاون در تازهترین گزارش خود، وضعیت زنان ۱۵۰ کشور جهان را بر مبنای ۴ شاخص "عدالت، امنیت، تبعیض علیه زنان و میزان مشارکت ملی" رتبهبندی کرده است. براساس این ردهبندی، افغانستان و سوریه بدترین کشورهای جهان برای زنان هستند. در مقابل، ایسلند و نروژ به ترتیب بهترین کشورهای جهان برای زنان خوانده شدهاند.
اخیرا، ۲۱ دانشجوی دانشگاه کابل که ۷۰ درصد آن زنان بودند، برنامه مقطع کارشناسی ارشد در رشته "جندر/جنسیت و مطالعات زنان" را که دو سال پیش برای نخستین بار در افغانستان ایجاد شد، با موفقیت تکمیل کردند. انتظار میرود که فارغ التحصیلان این رشته سهمی در راستای عدالت و برابری برای مردم افغانستان و تقویت زنان در بخشهای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی داشته باشند.
انتظار میرود که با تقویت ظرفیت بشری در امور زنان، وابستگی به کارشناسان خارجی کاهش پیدا کند
مطالعات زنان در کابل
نابرابری و تفاوتهای میان زنان و مردان تا دهه شصت میلادی در علوم اجتماعی کاملا نادیده گرفته شده بود و موضوع تحقیق و بررسی مردمحور بود، اینکه در کار و سیاست اگر از زنان هم یادی میشد، درباره نقشهای سنتی آنها به عنوان همسران و مادران در داخل خانواده بود.
با ایجاد رشته جنیست و مطالعات زنان سعی شد تا این دگرگونی با هدف تصحیح و تغییر نگاه و ایجاد یک بینش برابر و درخور به موجودیت زنان، در حیطه تولید و توزیع دانش نیز به میان بیاید. رشته جنسیت و مطالعات زنان در آمریکا و اروپا آهسته آهسته در کشورهای دیگر هم جا باز کرده است.
افغانستان از کشورهایی است با بالاترین آمار خشونت علیه زنان. بر علاوه آن، تبعیض و دوگانگیهایی میان زن و مرد بودن در خانوادهها، نبود امنیت و آزار و اذیت زنان، فقر و بی سوادی زنان، مرگ و میر مادران، خودکشی و خودسوزی زنان و مجازات صحرایی از جمله مشکلات زنان در جامعه افغانستان است.
دو سال پیش، با همکاری فنی برنامه توسعه ای سازمان ملل برای نخستین بار برنامه کارشناسی ارشد در رشته جنسیت و مطالعات زنان در دانشگاه کابل ایجاد شد. این برنامه با هدف ایجاد "زمینه آموزش دادخواهان آینده برای تساوی جنسیتی، تحقیق در مورد جنسیت، خشونت علیه زنان و گروه های محروم و آگاهی در مورد مسئولیت های اجتماعی زنان و مردان" راه اندازی شد.
علاوه بر آن، انتظار میرود که با تقویت ظرفیت بشری در امور زنان، وابستگی به کارشناسان خارجی کاهش پیدا کند. همچنین با ایجاد این رشته دانشگاهی انتظار میرود روند ظهور تصمیم گیرندگان زن، رهبران جنبشهای مدنی، خبرنگاران و سرمایهگذاران در جامعه تداوم پیدا کند و تقویت شود.
آگاهی بخشی جنسیتی
الهه پوپلزی یکی از دانش آموختگان این رشته که اکنون در دانشگاه کابل درس میدهد، میگوید آگاهی جنسیتی یکی از ابزارهای مهم در مبارزه با مشکلات زنان محسوب میشود.
او با بیان این که در حین انتخاب این رشته با چه چالشهایی مواجه شده بود، گفت خانوادهاش با وجود اینکه تحصیل کرده هستند، برداشت درست از جنسیت نداشتهاند. "برداشت آنها از این رشته این بود که این رشته زنان را از حیطه خانه بیرون میکند؛ تشویق میکند تا دیگر تحت حاکمیت مردان نباشند و این با اصول و ارزشهای اسلامی مغایرت دارد؛ زنان افغان را غرب زده میکند."
الهه که در برابر نابرابری و فرودستیای که زنان افغانستان با آن دستوپنجه نرم میکنند، حساس بود، نخواست که تسلیم کنشها و پیش فرضهای خانواده خود و جامعه شود.
او به نیکی میدانست که رشته جنسیت و مطالعات زنان، رشته جدیدی در افغانستان است و مختص به زنان نیست. برای الهه مفهوم جنسیت از دوگانه زن و مرد فراتر رفته است.
او با اشاره به تاثیر آگاهیبخشی بر تغییر و تصحیح باورهای جنسیتزده از تجربه همکلاسیهای مرد خود نام میبرد که ذهنیت، دید و باورهای آنها در جریان این دو سال چگونه دچار دگرگونی شد. "آنها به این نتیجه رسیدند که توسعه افغانستان بدون در نظرداشت نقش مهم زنان در این روند، ممکن نیست. به همین دلیل، حالا آنها بر مشارکت بیشتر زنان در عرصههای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی تاکید دارند".
هرچند رشته مطالعات جنسیت و زنان در اروپا و آمریکا کمتر دانش آموزان مرد را به خود جذب میکند اما ۳۰ درصد از فارغ التحصیلان این رشته در کابل را مردان تشکیل میدهند.
مسافر قوقندی یکی از فارغ التحصیلان: هدف این رشته تحقق برابری میان زن و مرد است و در واقع به حقوق پایمال شده هر دو جنس میپردازد
'مردان را به مشکلات زنان چه؟'
یکی از فارغ التحصیلان مرد، مسافر قوقندی است. او که در جریان تحصیل در این رشته به عنوان سخنگوی وزارت تجارت نیز کار میکرد، دلیل انتخاب این رشته را مطالعه چالشها و پیدا کردن راهکار برای حل مشکلات موجود زنان عنوان میکند.
او که شاید یکی از اندک مردانی در افغانستان باشد که از مرد محوری انتقاد کرده و در پی راهکاری برای تحقق حقوق حقه و جایگاه مناسب برای زن و مرد است، میگوید که شماری از زنان زمانی که پی میبردند که در این رشته تحصیل میکند، میگفتند که مردان را به این رشته و مشکلات زنان چه.
مسافر قوقندی با انتقاد از باورها و برداشت های مسلط در جامعه میگوید که از جنسیت به عنوان یک مفهوم بیگانه یاد میشود که گویا برای زنان آزادیهای بی قید و شرط را مهیا میکند، در حالی که هدف آن برابری میان زن و مرد است و در واقع به حقوق پایمال شده هر دو جنس میپردازد.
مسافر با اشاره به نقش مهم زنان در توسعه اقتصادی میگوید که از جمله یک میلیون قالیباف در افغانستان، حدود ۸۰ درصد آنها زنان هستند، اما نقش آنها به عنوان نیروی محرک اقتصاد افغانستان نادیده گرفته میشود.
تظاهرات در اعتراض به قتل فرخنده در مقابل دادگاه عالی افغانستان
'تغییر باید از داخل باشد نه از خارج'
کولت هریس، استاد دانشگاه سواس در لندن و کارشناس امور بانوان میگوید راه انجام تغییرات پایدار در روابط جنسیتی باید از مفهوم مردانگی آغاز شود و نرم ها و هنجارهایی که به نفع مردان تعریف شدهاند، به حداقل رسانده شوند.
او با تاکید بر اینکه تغییرات باید از درون جامعه انجام شود، میگوید که در افغانستان این کار سختتر خواهد بود چون الگوها و کلیشههایی که مردان را برتر از زنان میداند، نهادینه شده است.
این استاد دانشگاه لندن به طور نمونه از سنت قبیلهای "پشتونوالی" یاد میکند و میگوید که به نظر می رسد که پشتونوالی را نمیتوانیم به زودی تغییر بدهیم اما این کار شاید با قومیتهای دیگر افغانستان آسانتر باشد.
به نظر او، مشکل بزرگ جنسیتی، نه تنها ماهیت مردانه رهبری سیاسی و مذهبی افغانستان است بلکه جامعه جهانی نیز درگیر این مشکل است. به باور او، "اکنون گرایش عمومی به سوی افزایش فشار سیاسی علیه دستاوردهای کمی که در تاریخ زنان به دست آمده، توسط رهبران ملی از ترامپ تا سیسی وجود دارد".
کولت هریس میگوید برای مبارزه واقعی با نابرابریهای جنسیتی، باید از سطح جهانی (سازمان ملل متحد) شروع کرد تا کوچکترین لایه جامعه، حتی رهبران دینی ممکن است مانع جدی برای تغییر باشند.
بیبیسی
No comments:
Post a Comment