The voice of Afghanistan women: فاطمه ربانی: از عکس‌های من برای حمله به پدرم استفاده می‌کنند

مریم امان بی‌بی‌سی

انتشارتصاویربدون روسری فاطمه ربانی،دختر برهان‌الدین ربانی،رییس جمهوری اسبق افغانستان و از مهمترین رهبران جهادی این کشور،

واکنش‌های زیادی در شبکه‌های اجتماعی به ویژه فیسبوک برانگیخته است.

عکس‌های منتشر شده از خانم ربانی در مجله آمریکایی "هارپرز بازار"، بخشی از یک پروژه ابتکاری برای معرفی محصولات فرهنگی و تجاری افغانستان بود که در دوبی برگزار شد.

فاطمه ربانی به همراه دو زن دیگر افغان، ایمان ثریا ناظمی، نواسه (نوه) سید احمد گیلانی از دیگر رهبران جهادی و رئیس کنونی شورای صلح افغانستان و کریمه صمیم، طراح افغان، با این پروژه همکاری دارند و در بخشی از این ابتکار برای نمایش لباس‌ها و طرح‌های مُد افغانی شرکت کرده‌اند.

اما آنچه در این میان، بیشتر مورد توجه قرار گرفته و تا حدودی جنجال برانگیز شده، سه تصویر بدون روسری فاطمه ربانی است.

خانم ربانی می‌گوید از این واکنش‌ها تعجب کرده و تاکید می‌کند که هدف اصلی او و همکارانش در این پروژه، در واکنش‌های کاربران شبکه‌های اجتماعی نادیده گرفته شده است. او به بی‌بی‌سی فارسی گفت: "از عکس‌های من برای حمله به پدرم استفاده می‌کنند، چیزی در مورد من برای گفتن ندارند. آنچه بیشتر مرا شوکه کرد، منحرف کردن اصل هدف ما بود. هدفی که ما برای بهتر نشاندادن محصولات افغانستان، برای بازاریابی بهتر، برای انعکاس مثبت افغانستان در بیرون از مرزهای آن داشتیم.... محور صحبت‌ها سه تصویر بدون روسری من شد، در حالی که، آنجا ما هدف بزرگتری را برای افغانستان دنبال می‌کردیم."

فاطمه که ۳۴ سال دارد و با شوهرش در امارات متحده عربی زندگی می‌کند، می‌گوید: "همه حملات متوجه پدرم است. پدرم که دیگر زنده نیست. مگر پدرم برای آزادی، حقوق زن و آزادی بیان نجنگید؟ منتقدان من همان طور که پدرم را تهدید می‌دانستند چون متفاوت می‌اندیشید، مرا هم تهدید می‌دانند."

میراث سنگین پدر

برهان‌الدین ربانی، پدر فاطمه، در دست‌کم ۴۰ سال گذشته، یکی از چهره‌های شناخته شده و مطرح در صحنه سیاسی افغانستان بود. ریاست جمهوری او در اوایل دهه ۹۰ میلادی، همراه بود با جنگ‌های داخلی که باعث کشته‌ شدن و بیجاشدن شمار زیادی از افغان‌ها شد. او در سپتامبر سال ۲۰۱۱، زمانی که رئیس شورای عالی صلح افغانستان بود، به دست گروه طالبان کشته شد.

واکنش‌ها به عکس‌های فاطمه ربانی در شبکه‌های اجتماعی تا حدی متنوع بوده است. شماری به دفاع از خانم ربانی پرداخته‌اند و انتخاب کار او را حق او دانسته‌اند. اما بیشتر واکنش‌ها و حملات فیسبوکی بر خانم ربانی متوجه پیشینه سیاسی و ایدئولوژیک پدرش می‌شود.

انتقاد‌ها تقریبا روی دو نقطه متمرکز است؛ نخست این که "پدر او زیر نام اسلام سال‌ها جنگید و افغانستان را به کام بربادی برد، اما دخترش حالا مودلینگ می‌کند." دوم هم "رهبر حزب جهادی که زن‌ها را خانه‌نشین کرد، حالا دخترش مدلینگ می‌کند".

فاطمه در پاسخ می‌گوید:" مدلینگی در کار نبود. من روی سکوی برای نمایش لباس نرفتم. کت‌واک نکردم، لباس‌های سنتی افغانستان را به تن دارم و تنها روسری ندارم. مگر نداشتن روسری از من انسان بدی می‌سازد؟ از من مسلمان بدی می‌سازد؟ من در مکتب مذهبی درس خوانده‌ام. مطمئن هستم که آگاهی من از اسلام بیشتر از منتقدین من است."

فاطمه می‌گوید پدرش امکان نداشت با حضور زنان در فضای اجتماعی سیاسی مخالفت کند. او دختران خودش را به تحصیلات عالی به دانشگاه فرستاد و هیچگونه سند و مدرکی بر ضد پدرش در این زمینه وجود ندارد.

در افغانستان قانونی برای اعمال حجاب بر زنان وجود ندارد. پوشش زنان نخست، بیشتر برخواسته از سنت و رواج‌ها است تا اسلام. قبل از دهه ۷۰ خورشیدی که حکومت مجاهدین روی کار آمد، پوشش زنان در افغانستان به ویژه در شهرها، پوشش لیبرال غربی بود.

خانم ربانی می‌گوید: "اگر من در این تصاویر روسری هم می‌داشتم، بازهم مورد انتقاد شماری قرار می‌گرفتم. دلیل آن هم مخلوطی از پیشینه تاریخی خانواده من و زن بودن من است. فراموش نکنیم که ما در جامعه مرد سالار زندگی می‌کنیم. اما، فکر می‌کنم حملات بر من بیشتر به خاطر پدر من است، چون در کنار من دو دختر افغان دیگری هم ظاهر شده‌اند، ولی هیچ حرفی در مورد آنها زده نشده است."

خانواده‌های رهبران جهادی

بعد از پایان رژیم طالبان، زمانی که افغانستان نفس راحتی کشید، امید‌ها برای آینده زنان هم بیشتر شد. شمار زنان در رسانه‌ها، نهادهای خارجی، مجلس نمایندگان و صدها نهاد دولتی و غیر دولتی دیگر پررنگ شد.

اما در این میان، زنان و دختران خانواده‌های جهادی که در دوره مقاومت علیه طالبان هم سهمی داشتند، بیشتر در خانه‌ها ماندند و وارد عرصه سیاسی و اجتماعی نشدند.

خانم ربانی می‌گوید:" بعد از مرگ پدرم، صلاح‌الدین برادرم (وزیر خارجه کنونی افغانستان) خواست تا میراث او را حمل کند و در صحنه سیاست افغانستان وارد شد. ولی من، بعد مرگ پدرم، با آن که کارشناسی ارشد خودم را از دانشگاه سواز لندن در رشته سیاست گرفتم، خواستم بی‌خیال سیاست شوم و فعالیت‌های فرهنگی را به منظور نشان دادن وجه مثبت افغانستان در بیرون از مرزهایش شروع کردم. وقتی از من برای مجله هارپرز بازار عکس می‌گرفتند، من به این فکر نداشتم که من بدون روسری ظاهر می‌شوم تا پیامی در این مورد به مردم بفرستم. تنها هدف من انعکاس چهره مثبت و متفاوت از افغانستان بود."

او می‌گوید:" افغانستان مسائل بسیار جدی دیگری دارد که باید پیگیری شود مثلا "بچه‌بازی" و هزار موضوع دیگر، بیاید روی افغانستان موفق و توانا تمرکز کنیم، من روسری پوشیدم نپوشیدم چرا باید این همه اهمیت داشته باشد."

کشف حجاب؟

از فاطمه ربانی پرسیدم که آیا او بعد از این بدون روسری در افغانستان ظاهر خواهد شد؟ خانم ربانی در پاسخ می‌گوید:" من در افغانستان بدون روسری ظاهر نخواهم شد. چون فرهنگش اجازه آنرا نمی‌دهد. من هیچ پیام سیاسی با روسری نپوشیدنم ندارم. فکر می‌کنم پوشیدن و نپوشیدن روسری معیار مسلمان بودن و انسان خوب بودن نباید باشد. در عین حال من به این باورم که زنان باید حق انتخاب داشته باشند. اگر زنی در افغانستان روسری دوست دارد، باید این حق انتخاب از او باشد."

فاطمه ربانی می‌گوید، من به فعالیت‌هایی فرهنگی خودم ادامه می‌دهم. انتقاد‌ها مانع کار من به منظور نشان دادن چهره مثبت از فرهنگ غنی و از مدنیت ما نخواهد شد. من تصمیم دارم که محصولات افغانستان را در خارج از آن کشور معرفی کنم، لباس، جواهرات، سنگ‌ها، غذا، هر چه محصولات این چنینی که از افغانستان است.