The voice of Afghanistan women: نظام قدرت و عادی سازی کنترل زنان

قدرت در تعریف فوکو به نظامی از شرایط بر می‌گردد. سوژه شدن در شرایط قدرت جامعه به نظامی از اعمال قدرت بر می‌گردد.

فوکو معتقد است که در هیچ شرایطی از قدرت نمی توان گریخت، بلکه قدرت به صورت رونده و نظامی پویا در تمامی مناسبات اجتماعی خودش را نشان می‌دهد.

فوکو بر این باور است که: «قدرت در همه سطوح اجتماعی پخش و گسترده است. این بدان معناست که قدرت سیال و محلی است و هر روز و در همه جا خود را به ما تحمیل می‌کند و هرگز نمی‌توان قدرت را برتر و بی‌اثر و متلاشی کرد. در عین حال وجود این قدرت در سطح جامعه موجب بروز مقاومت می‌شود، مقاومتی که سوژه خود را برای رهایی از آن ایجاد می‌کند. فوکو با تعریف قدرت میان دو نوع قدرت تفاوت قائل می‌شود، اما این تقات به این معناست که در موقعیت‌ها و شرایط تسلط که مردمان به گونه معمول آن را قدرت می‌نامند، برخی تلاش می‌کنند رفتارهای دیگران را کنترل کنند و دیگران نیز می‌کوشند اجازه ندهند که زیر کنترل درآیند. پرسشی که برای فوکو مطرح است این نیست که چرا بعضی سلطه‌جو هستند. پرسش وی این است که چگونه و در چه فرایندی سوژه زیر سلطه قرار می‌گیرد و رفتارهایی به او دیکته می‌شود. به سخن دیگر به جای اینکه برای نمونه از خود بپرسیم چگونه فرمانروا پدید می‌آید، باید بپرسیم چگونه سوژه رفته رفته از دید جسمی و فکری زیر سلطه فرمان روا قرار می‌گیرد. فوکو از یک سو به دنبال کارکردهای قدرت است که در خانواده، زندان، بیمارستان اعمال می‌شود و از سوی دیگر در پی شناخت گونه‌های مقاومت و مخالفت‌هایی است که در برابر قدرت‌های گوناگون صورت می‌گیرد.

این ایستادگی و مقاومت‌ها چهره‌هایی متفاوت یافته است. برای نمونه، مخالفت با اعمال قدرت مردان بر زنان. فوکو این ایستادگی‌ها و مبارزات را تنها به ایـن دلیل برای پژوهش‌های خود برمی‌گزیند که تهدیدکننده ارزش های فردی است. این ایستادگی و مخالفت‌ها در برابر فردیتی است که از سوی دیگران و در قالب انتزاعی تعریف می شود. به سخن دیگر این مبارزات در مخالفت با اثرات قدرتی است که با دانش و شایستگی پیوند خورده است.»

نمونه این اعمال قدرت را در جامعه ایران و در بستر روابط می‌توان دید. از یک سو نظام سیاسی و ساختار قانونی در ایران به سمتی است که زنان اختیار بر تن خود را به صورت قانونی از دست داده‌اند. نمونه کنترل بدن زنان را در ساختار سیاسی می توان بحث حجاب اجباری، عدم اجازه برای سقط جنین، حق حضانت برای مردان و بسیاری از کارکردهای دیگر دید. همین قوانین که هویت زنان و اختیار و اراده بر بدن را از آنها گرفته است، چرخه قدرت را تنها در انحصار مردان قرار می‌دهد. این نظام قدرت توان هر نوع ایستادگی از زنان را می‌گیرد و نهایتا به دلیل باور پذیر کردن قوانین، سنت و عرف در نظام خانواده هم قدرت دوباره به دست مردان می‌افتد. طبیعی است که این چرخه وقتی در نظام خانواده وارد می‌شود توجیه‌گر هر نوع به دست‌گیری کنترل زن توسط مردان برای بر هم نزدن این قدرت است.

اما مشکل از آنجا آغاز می‌شود که زنان در سال‌های گذشته به دلایل مختلفی از جمله ورود فضای مجازی، ورود به بازار کار، بالا رفتن سطح تحصیلات از یک سو و از سوی دیگر بالا رفتن آگاهی‌های فردی به نوعی در برابر این توازن و تعامل قدرت ایستاده‌اند. هر چند که این ایستادگی برای آنان چالش‌های بسیاری را به همراه داشته است، اما در عین حال میزان ایستادگی آنان را در برابر سوژه شدن افزایش داده است.

رفتار کنترل گر و اعمال خشونت‌هایی که اکنون در جامعه ایران اتفاق می‌افتد، تاکنون منع قانونی نداشته است. خلاف بسیاری از کشورها که کنترل کردن افراد، نوعی سوء‌رفتار است و با آن برخورد می‌شود، در نظام قضایی ایران بر عکس تنها زمانی با آن برخورد می‌شود که قتل اتفاق بیفتد یا خشونت‌ها به درجه خطرناکی از خشونت فیزیکی برسد.

آن چیزی که نیاز توجه به رفتار کنترل گر است، برخورد و جدی گرفتن آن برای جلوگیری از بروز آسیب‌های متعدد علیه زنان است.

با توجه به موارد بالا و طرح تئوری قدرت می‌توان به این نتیجه رسید که رفتار کنترل گر در ایران حتی با وجود شدت گرفتن تاکنون به عنوان یک سوءرفتار با آن برخورد نشده است، بلکه این نوع رفتارها در طول پروسه‌های مختلف، عادی سازی شده ودر نظام خانواده هر چه بیشتر در حال توسعه است.

رفتار کنترل‌گر عموما نمود خود را در تعاملات خارج از فضای خانه بیشتر نشان می‌دهد و بیشتر از آنکه متوجه نظام داخلی خانواده باشد، وقتی مشکل زا می‌شود که زنان بخواهند از فضای خانه خارج شوند. با توجه به رشد شبکه‌های مجازی، بعید نیست که این چرخه شدت بیشتری بگیرد، چرا که زنان اکنون در محیط خانه هم با دسترسی به اینترنت به نوعی از فضای تعریف شده خانواده فراتر رفته‌اند و همین در نظام مردسالار ایستادگی در برابر چرخه قدرتی است که زنان سوژه اش هستند. آن چیزی که مسلم است تا زمانی که منع قانونی برای این نوع رفتار وجود نداشته باشد، نمی‌توان به حذف خشونت‌های فیزیکی و قتل‌های ناموسی درجامعه چندان امید وار بود. رادیو زمانه