[نوشته کریم پوپل
شیعه در لغت عربی بنام پیرو یاد میشود. طور کل کلمه شیعه دارای معنی مفهوم وعمل دارد که به یک مذهب اسلامی منقسم شده است. شیعه دارای دو معنی اند یکی توافق و هماهنگی دو یا چند نفر بر مطلبی، و دیگرش، پیروی کردن فردی یا گروهی، از فرد یا گروهی دیگر می باشد.
در قرآن این لفظ چندین بار به این معنا به کار رفته‌است. برای نمونه در آیه ۱۵ سوره قصص درباره یکی از پیروان موسی از عنوان شیعه موسی و در جای دیگر از ابراهیم به عنوان شیعه نوح یاد می‌کند . در تاریخ اسلام لفظ شیعه، به معنای اصلی و لغوی‌اش برای پیروان افراد مختلفی به کار می‌رفت. برای مثال، گاهی از شیعه علی بن ابیطالب و گاهی از شیعه معاویه بن ابی‌سفیان نام برده شده. اما این لفظ به تدریج معنای اصطلاحی پیدا کرد و تنها بر پیروان علی که به امامت او معتقدند اطلاق میشود. پیغمبر اسلام محمد ص واژه شیعه را به دوست داران علی بن ابی طالب استعمال مینمودند. پس از وفات پیغمبر کسانی که معتقد به اولویت علی ابن ابی طالب برای خلافت بودند شیعه نامیده می شدند.تمایز این گروه از دیگر مسلمین تا زمان امام پنجم شیعیان فقط در محبت به اهل بیت و اعتقاد به شایستگی انحصاری آنها برای حکومت مسلمین بود.از زمان امام پنجم شیعیان - محمد بن علی ملقب به باقر - به تدریج شیعه به عنوان یک مکتب مجزای فقهی حقوقی در آمد.در زمان امام ششم - جعفر ابن محمد صادق - با گسترش مباحث کلامی شیعیان (پیروان ایشان) از نظر کلامی نیز در کنار معتزله و اشاعره مکتب بخصوص خود را پایه گزاری نمودند.
در حقیقت افراد که شیعه حضرت علی هستند به این معنی است که علاقمند به گفتار وکردار علی وخانواده او هستند. که این عمل کدام جنبه منفی نداشته عمل مثبت وذاتی است. از اینکه دولت کنونی ایران بخصوص پیشوایان ایران مردمان متعصب خراب بی عاطفه هستند به این لحاظ بعضی از عقیده مندان سنت از شیعه ابراز نفرت می کنند. زمانیکه علم ودانش جای خودرا گرفت این مشکلات خود بخود رفع میشود. در حقیقت هردو نماز می خوانند به خدا عبادت می کنند به قرآن وپیغمبر و روز قیامت اعتقاد دارند. یعنی همین است تعریف اسلام و مسلمین. نکته مهمتر از این مذهب اینست که شیعه سلسله خانواده محمد(ص) را محترم تر از دیگر سلسله ها میدانند. بدین معنی است که پیرو مذهب شیعه عقیده دارند که پس از رهلت پیغمبر سلسله که به فامیل محمد ارتباط دارد امام مسلمانان بوده دیگر امامیت را قبول ندارند . آنها عقیده دارند که خلافت مقام پائنتر از امامیت است .عقیده دارند که حضرت ابوبکر صدیق حضرت عمر(رض) عثمان خلیفه بوده اند ولی عقیده ندارند که آنها پیشوا و امام مسلمانان بوده اند. ولی آنها باور دارند که پس از محمد (ص)به علی حیسن وغیره امام مسلمانان بوده اند. در میان شیعه هم یکتعداد عقیدات درونی متفاوت وجود دارد که هنوز به سرطان تبدیل نشده است.طور کل این تقسیمات شعیه های 5 امامی 6 امامی و 12 امامی (اسماعیلیه ) می باشند.
از زمان امام ششم شیعیان (شیعیان غیر زیدی) - جعفر ابن محمد صادق - و به دلیل پرهیز ایشان از تلاش برای دستیابی به قدرت سیاسی در سایه جدال بین امویان و عباسیان در بین اکثر شیعیان اعتقاد چنین بود که تا زمان قیام قایم آل محمد ( که شناخته شده نبود) تغییری در وضعیت سیاسی شیعیان ایجاد نخواهد شد و به همین دلیل شیعیان تا سالها بعد همواره از امامان بعدی در مورد اینکه پیشوا هستند یاخیر در جستجو بودند.
اکنون «شیعه» در اصطلاح به آن عده از مسلمانان گفته میشود که به خلافت و امامت بلافصل علی معتقدند، و بر این عقیده‌اند که امام و جانشین پیامبر اسلام از طریق نصّ شرعی تعیین میشود ، و امامت علی و دیگر امامان شیعه نیز از طریق نص شرعی ثابت شده‌است.
اعتقادات
اعتقاد سازمان‌یافته و کلامی شیعه امروز بر این است که تبیین و تفسیر امر دین پس از پیامبر و اداره امور مسلمانان بر عهده اشخاصی است، که از سوی خدا معین شده و دارای خصوصیات همچون عصمت و عدالت میباشند ، این افراد امام نامیده می‌شوند. نخستین امام شیعیان علی است. بر پایه عقیدات شیعه،اصول دین شیعیان پنجگانه‌است به همین خاطر آنهارا پنجی می گویند که عبارتند از. توحید ، نبوت و معاد ,عدل (شیعه) و امامت میباشد . اصل عدل بین شیعیان و معتزله تا حدی مشترک است و اصل امامت مقصد خاص این مذهب‌است. شیعیان همچنین مانند بسیاری دیگر از مذاهب اسلامی بر معاد جسمانی بسیار تاکید دارند وگرچه برخی شیعه‌ها و احتمالات درباره روحانی بودن معاد مطرح شده‌است، اما همواره از طرف علمای شیعه و سنی از جمله شیخ طوسی، خواجه نصیرالدین طوسی و امام محمد غزالی جواب داده شده و بر جسمانی بودن معاد ( رستا خیز یا قیام ) تاکید شده‌است، تا آنجا که ابن سینا با آنکه معاد را در دوصورت جسمانی و روحانی قابل تصور می‌داند، اما می‌گوید: ''... معادی که در شرع نقل شده‌است، راهی برای اثبات آن جز از طریق شرع و تصدیق إخبار پیامبر نیست. وآن معادیست که برای بدن است.
همچنین شیعیان قرآن را کتابی محفوظ میدانند و همه آنها مدعی پیروی از قرآن و سنت محمد هستند و بخاطر پیروی از سنت پیامبر اسلام و دستور خداوند- شیعه تعیین جانشین پیامبر را تنها ویژه خدا و پیامبر می‌داند. به همین خاطر پس از محمد علی را امام مسلمانان می شمارند.
پیروان شیعه مانند سایر ادیان و مذاهب اعتقاد دارند که امام آخر زمان ناجعی و نجات دهنده آنها است. درمذاهب اسلامی، مخصوصا مذهب شیعه، در قرون پس از اسلام، این باور بسیار رایج و مشهود بوده‌است. شاخه کیسانیه منجی (شخص نجات دهنده) را محمد حنفیه فرزند دیگر علی بن ابیطالب میدانند، اسماعیلیه نیزمنجی را اسماعیل فرزند ارشد جعفر بن محمد صادق میدانند. اما باور شیعیان اثنی عشری ، این است که منجی آخرالزمان از آل محمد است و او را منجی آل محمد یا مهدی آخر زمان می‌نامند و معتقدند که او آخرین و امام دوازدهم شیعیان، حجت بن حسن (حسن عسکری ) است. شیعه گان اعتقاد به رجعت یا زنده شدن بعضی از مردگان در این دنیا و در هنگام ظهور مهدی دارند ، برخی از علمای شیعه، رجعت را از ضروریات شیعه نمی‌دانند.
اگرچه برخی ادیان و حتی مذاهب اسلامی به گونه‌هایی از بازگشت به زندگی پس از مرگ در اشکال مختلفی چون بازگشت روح در بدنی دیگر یا به تناسخ (تغیر شکل) یا بشکل حلول باور دارند، اما دیدگاه بخصوص شیعه در رجعت ، یکی از بزرگترین تفاوتهای شیعه با دیگران است، بدین معنی که شیعیان نه تنها به معاد جسمانی باوری عمیق دارند، بلکه معتقدند که در آخر زمان و پس از ظهور منجی آل محمد. برخی از انبیاء مانند عیسی مسیح و اولیاء خدا مانند مالک اشتر و برخی از امامان شیعیان و همچنین برخی از اشقیاء و بدکاران دورانهای بشری رجعت نموده، به دنیا باز می‌گردند. بدین ترتیب در آخرالزمان، نیکوکاران بر دنیا حکمرانی نموده و بدکاران به مجازات خواهند رسید
امامت
شیعه گان عقیده دارند که مسلمانان برای شناخت وظیفه خود در هر زمان نیازمند پیشوا هستند، که آنشخص راه شناس و درستکار باشد و مردم را به سوی خدا راهنمایی کند؛ در غیر این صورت هر کس بر اساس تشخیص شخصی‌اش امر دین را تفسیر می‌کند و گمراه می‌گردد. این پیشوا حجت است که توسط خدا انتخاب و توسط پیامبر و امامان پیشین به مسلمانان معرفی می‌گردد. بنابراین امامت مفهومی بسیار بنیادی است و امام خصوصیات و مسئولیت‌های متعددی از جمله تبیین و تفسیر دین و هدایت مردم دارد. خلافت پایین مرتبه‌ترین سطح وظایف امام است و تنها وقتی امام به خلافت دست می‌یابد که مسلمانان او را بخواهند و یاری نمایند.
در بین اکثریت علما و عامه شیعه چنین پنداشته می شود که امامان نایبان پیامبر در حکومت و معتبر ترین مفسران قرآن و سنت پیامبر محسوب می شوند.امامان به دلیل دارا بودن مقام قرب و بندگی خدا منشا برکات الهی دانسته می شوند اما اعتقاد به نیابت آنها در خلقت، تقسیم رزق و تشریع را به عنوان غلو یا زیاده روی می دانند . در تمام ادوار حتی در زمان حیات امامان شیعه افراد و گروه هایی معتقد به وجود کاملا فراطبیعی برای امامان بودند.این گروه ها به صورت رسمی همواره در اقلیت بودند اما برخی از اعتقادات و روایات آنها پس از دوره غیبت وارد اعتقادات عامه شیعیان شد.
از نظر شیعه، حکومت تنها از آن خدا است و هر حاکمی که از جانب خداوند حکم نکند و فرمانش حق نباشد (غیر معصوم باشد)، لزوما به باطل حکم کرده و طاغوت میباشد. (چرا که بعد از حق چیزی جز باطل نیست و دروغ زن به خدا و پیامبر او و غاصب ولایت آنها خواهد بود و مخالفت با آن واجب است. بنابراین، «شیعیان معتقدند که خداوند امامان شیعه را از جانب خود تعیین و مشخص نموده و می نمایند . تنها امامان شایستگی تشکیل حکومت و قرار گرفتن در رأس مذهب و دولت را دارا میباشند و اطاعت از هر حاکمی غیر از ایشان، شرک تلقی شده و موجب جاودانگی در آتش خواهد شد .نظریهٔ ولایت فقیه که توسط برخی شیعیان مطرح شده است نیز تنها ناظر به زمان غیبت بوده و تحت عنوان «اضطرار» پذیرفته میشود. در نظر شیعیان خداوند در تمامی زمانها یک نفر را به عنوان امام و سرپرست الهی قرار داده است و زمین هرگز از «حجت» خالی نیست اما این راه بران الهی، همانگونه که در بالا گفته شد، تنها زمانی دست به تشکیل حکومت می‌زنند که اقبال و خواست عمومی برای این امر وجود داشته باشد. شیعیان علت عدم ظهور و تشکیل حکومت حجت بن حسن (مهدی)|آخرین امامشان -که وی را منجی می‌خوانند- را نیز عدم خواست واقعی مردم برای تشکیل حکومت الهی می دانند.»
عصمت
واژه «عصمت» در لغت عربی به معنای نگاه داشتن، حفاظت و ممانعت است اما این کلمه در اصطلاح علم کلام، به معنای مصونیت از گناه یا لغزش برای برخی از انسان‌ها مانند پیامبران و امامان آمده‌است. نظریه عصمت در مورد امامان شیعه نخستین بار توسط هشام ابن حکم از متکلمین مهم شیعه و از اصحاب امام ششم شیعیان پیشنهاد شد. دانشمندان علم کلام اسلامی مانند خواجه نصیر الدین طوسی در کتاب تجرید الاعتقاد و علامه حلی در شرح تجرید، به این نکته اشاره کرده‌اند که بحث عصمت در سه سطح مطرح می‌گردد:
سطح اول: عصمت به معنای باز دارندگی از اشتباه در ابلاغ رسالت است . بدین معنی که پیغمبر اسلام فاقد اشتباه بوده است. در این زمینه دانشمندان علم کلام اعم از اهل تشیع و اهل تسنن ، عصمت را به معنای یادشده در مورد پیامبر اسلام تایید می‌کنند. زیرا آیه سوم از سوره نجم با صراحت این امر را بیان کرده‌است که هرگز پیامبر از روی هوا و هوس سخن نمی‌گوید و سخن او چیزی جز وحی الهی نیست. به همین لحاظ هر حرف پیامبر از جانب خدا بوده اطاعت از آنکلام فرض سنت وو اجب است.
سطح دوم: عصمت به معنای باز دارندگی از گناه و معصیت. در این زمینه عموم علمای علم کلام شیعه، معتقد به عصمت پیامبران و امامان و فاطمه زهرا هستند
سطح سوم: عصمت به معنای باز دارندگی از هرگونه لغزش و اشتباه. در این زمینه میان دانشمندان علم کلام شیعه اتفاق نظر نیست، اما از نظر اکثریت آنان، پیامبر اسلام، دخترش فاطمه زهرا و ائمه شیعیان در مرتبه‌ای قرار دارند که از هر گونه خطا و اشتباه مبرا میباشند. از این رو به آنان معصوم گفته میشود. در مقابل اکثریت یادشده، برخی از دانشمندان شیعه مانند شیخ صدوق در مبحث "سهو النبی"، صدور لغزش‌های کوچک در قضایای شخصی و غیر مبحث ابلاغ و حی و رسالت را محال نمی شمارند.
شاخه‌های مذهب شیعه
دین اسلام در اصل دارای یک مذهب و یک مرام بوده‌است. اما این دین به مرور زمان به شاخه و زیر شاخه‌های بسیار دسته‌بندی گردید. شیعیان نیز از سده دوم هجری به بعد به چندین گروه منشعب شده‌اند. امروز بیشتر شیعیان را «شیعیان دوازده امامی (اثناعشری)» تشکیل می‌دهند. مهم‌ترین مذاهب دیگری که از شیعه منشعب شده‌اند، عبارت‌اند از اسماعیلیان ، زیدیه ، کیسانیه ، واقفیه و فطحیه میباشد . تمام این مذاهب علی رغم تفاوتهای آشکار اعتقادی و فقهی در مسله ضرورت « امامت » نظر مشترک دارند. البته تفسیر هر یک از امام و مصداق آن منحصربفرد است.
مفاتیح‌العلوم شیعیان را به شش شاخه تقسیم نموده اند. که هرکدام در مورد از خود اعتقادات کمی متفاوت با دیگر شاخه ها دارند.
1.اثنی عشری معتقد به دوازده امام هستند
2.زیدیه (پیروان زید بن علی ) می باشند
3. کیسانیه (پیروان کیسان غلام علی بن ابیطالب) میباشند.
4. عباسیه (منسوب به آل عباس بن عبدالمطلب )میباشند.
5. غالیه
6. امامیه میباشد. مفاتیح‌العلوم امامیه را به ۷ تیره تقسیم می‌کند، ناؤوسیه (منسوب به عبدالله بن ناؤوس )، مفضلیه (منسوب به مفضل بن عمر )، قطعیه (که وفات موسی بن جعفر را تأیید کرده‌اند)، شمطیه (منسوب به یحیی بن اشمط )، واقفیه (که در امامت موسی بن جعفر متوقف شده‌اند و وی را زنده میدانند)، ممطوره ، و احمدیه (منسوب به احمد بن موسی بن جعفر که وی را امام هشتم خود میدانند .
فرقه غالب
شیعه دوازده امامی در ابتدای قرن بیست و یکم، بزرگترین شاخه از مذهب شیعه است.
منشأ
«همه شیعیان معتقد به انتخاب امامت توسط خدا و ابلاغ آن توسط پیامبر هستند و بنابراین بر اساس حدیث غدیر (و آیاتی چون آیه ولایت آیه ۵۵، از سوره ۵: المائدة , و آیه تطهیر أواخر آیه ۳۳، از سوره ۳۳: الأحزاب. و احادیث متواتر دیگر، همچون حدیث منزلت و حدیث ثقلین.)علی را امام بر حق میدانند، اما اهل سنت به شورا اعتقاد دارند، که هیچ سندی از طرف پیامبر در مورد انتخاب وصی(کسی که پس از وصیت مالک شود) بعد از او به وسیله شورا در دست نیست.»
شیعیان بر این باورند که محمد در زمان حیاتش، جانشین پس از خود را تعیین کرد و پسر عمو و دامادش علی بن ابیطالب را به عنوان وصی و خلیفه پس از خود اعلام نمود. شیعیان بر این باورند که اساس و خاستگاه شیعه، دفاع از اسلام و ولایت و عدل است.
همچنین شیعیان در اثبات حقانیت خود به روایاتی از محمد پیامبر اسلام در منابع اهل سنت استناد می‌کنند، که در آنها به «'''شیعه علی » اشاره شده‌است. از جمله سیوطی سنی مذهب روایت می‌کند زمانی پیامبر رو به علی کرد و گفت: «سوگند به آن که جانم به دست اوست این شخص - علی - و کسانی که شیعه و پیرو اویند در قیامت رستگارند.
برخی، تشیع را به فردی بنام عبدالله بن سبا نسبت می‌دهند. اگرچه برخی از تواریخ و «کتب ملل و نحل»، وی را از غالیان شیعه و موسس فرقه سبائیه میدانند که قائل به الوهیت علی بوده‌است و بهمین دلیل مورد لعن و تکفیر علی بن ابیطالب واقع شده‌است و حتی برخی اخباری نقل می‌کنند که وی و پیروانش، بدستور علی در آتش سوزانده شده‌اند. مرتضی عسکری در کتاب خود و همچنین برخی از خاورشناسان و حتی علمای سنی در قرون اخیر، (عبدالله بن سبا ) فردی خیالی و ساخته و پرداخته مخالفان شیعه میدانند. برخی از اهل سنت، نظیر شیخ شلتوت ، مفتی اعظم الازهر معتقدند که تقلید از فقه مذهب جعفری، نظیر مذاهب چهارگانه اهل سنت معتبر است .
امامان شیعیان دوازده امامی
اکثریت شیعه، را شیعه دوازده‌امامی یا امامیه یا اثنی‌عشری (دوازده امامی) تشکیل می‌دهد، از آنجا که آنان جانشینان پیامبر اسلام را ۱۲ نفر میدانند، اثنا عشریه (دوازده امامی) نامیده شده‌اند.
نام و خصوصیات امامان دوازده گانه در احادیثی که از پیامبر اسلام روایت شده، بیان گردیده‌است. آنان عبارتند از:
1.علی امام علی بن ابی طالبامیرالمومنین
2.حسن بن علی امام حسن بن علی
3.حسین بن علی امام حسین بن علی (سید الشهدا
4.سجاد امام علی بن الحسین (سجاد/زین العابدین )
5.محمد باقر امام محمد بن علی باقر
6.جعفر صادق امام جعفر بن محمد صادق
7.موسی کاظم امام موسی بن جعفر کاظم
8.علی پسر موسی (رضا) امام علی بن موسی رضا
9.محمد پسر علی (جواد) (امام نهم شیعه) محمد بن علی تقی
10.علی پسر محمد (هادی) امام علی بن محمد نقی
11.حسن عسکری امام حسن بن علی (حسن عسکری)
12.امام زمان امام حجت بن الحسن ( مهدی)
فقه
مذهب فقهی شیعیان دوازده‌امامی به فقه امامیه مشهور است.
علایم ظاهری شیعیان
در روایتی از حسن بن علی العسکری نقل شده است: «نشانه و علامتِ مؤمن(شیعه) پنج چیز است:
۱- ۵۱ رکعت نماز در شبانه‌روز خواندن (۱۷ رکعت واجب و ۳۴ رکعت مستحبی و نافله روزانه)،
۲- زیارت کردن امام حسین در روز اربعین ،
۳- انگشتر را در دست راست نمودن،
۴- پیشانی را در سجده بر خاک نهادن،
۵- بسم الله الرحمن الرحیم را در نمازها بلند گفتن.
یکی دیگر از نشانه‌های ظاهری شیعیان شهادت دادن به ولایت و خلافت بلافصل علی بن ابیطالب و امامان بعد از او در اذان(با ذکر ''اشهد ان علیاْ ولی‌الله'' یا نظایر آن) میباشد؛ که شهادت ثالثه نامیده میشود. البته گواهی دادن به ولایت علی بن ابیطالب در اذان به عنوان استحباب و تبرک گفته میشود و از اجزای اصلی اذان نیست. گر چه شهادت به ولایت علی بن ابی طالب در این زمانه شعار مذهب شیعه محسوب میشود، ولی برخی مراجع تقلید معتقدند که این عبارت باید طوری گفته شود که شبیه جملات اذان و اقامه نگردد.
جغرافیای تشیع
شیعیان حدود ۱۶٪ تا ۳۰٪ از کل جمعیت مسلمانان را تشکیل می‌دهند. بیشتر شیعیان دوازده‌امامی درهند، ایران، عراق، جمهوری آذربایجان، لبنان، افغانستان، پاکستان و کشورهای حاشیه خلیج فارس مانند یمن وبحرین زندگی می‌کنند. بر اساس آمار سیا ورلد فکت‌بوک ۸۹ درصد مردم ایران۶۰, تا ۶۵ درصد مردم عراق، ۸۵ درصد مردم جمهوری آذربایجان و ۳۰ درصد مردم کویت , و ۱۲ درصد مردمافغانستان و ۱۶ درصد مردم امارات متحده عربی شیعه دوازده‌امامی هستند. از شیعیان لبنان، عربستان سعودی، بحرین و قطر آمار دقیقی در دست نیست. همچنین بنابر آمار ۲۰٪ مردم پاکستان شیعه هستند که بخشی از آنها بخصوص در کشمیر اسماعیلی هستند. شیعیان یمن، عمدتاً از زیدیه هستند، اما از آنان نیز آمار دقیقی در دست نیست. همچنین ۲۰ درصد از مردم شیعه ترکیه موسوم به علوییون و ۶۹ -۷۰ شیعیان سوریه نیز علوی هستند.
شیعه دوازده امامی
شیعه دوازده امامی یا اثنی عشری نام فرقه از مذهب اهل تشیع در دین اسلام است که به امامت 12 امام پس از محمد پیامبر اسلام عقیده دارند.این فرقه را بنام شیعه جعفری یا امامیه هم می نامند. شیعه دوازده امامی در ابتدای قرن بیست و یکم، بزرگترین شاخه از مذهب شیعه است
امامیه
'''امامیه''' یکی از مشهورترین اصطلاح‌های کلامی این مذهب شمرده میشود که برگرفته از «امام» كه در لغت به معنى پيشوا و كسى است كه از گفتار او پيروى مى‌شود و جمع آن «ائمه» است. حرف ياء در آخر آن ياء نسبت است به معنى منسوب به امام و چون وصف «فرقه» است مؤنث به كار مى‌رود، يعنى فرقه اماميه. و «مقصود گروهى است كه پس از رحلت پيامبر اسلام از «امام منصوب از جانب او» پيروى مى‌كنند. در اصطلاح نیز به هر گروهى كه پس از پيامبر اسلام به امام منصوب معتقد است، مى‌توان آن را امامى ناميد. در اين صورت، واژه اماميه با شيعه مترادف خواهد بود، زيرا شيعه كسى است كه از امام منصوب به نام على بن ابی طالب پيروى مى‌كنند و او را بر ديگر صحابه پيامبر اسلام مقدم مى دارند.
اعتقادات این مذهب
پیروان مکتب امامت معتقدند که پس از درگذشت پیامبر اسلام نیاز بشر به وصی الهی دارد به همان دلیل خدا انبیاء را برانگیخته، از میان آنها وصی‌هایی هم برمی‌گزیند تا مردم را هدایت کنند. شیعیان دوازده‌امامی با استفاده از قرآن و به استناد سنت پیامبر به دوازده وصی چهارده معصوم ، که از اهل بیت محمد هستند؛ به عنوان جانشین منصوب او، تا روز قیامت ایمان آورده‌اند .شیعیان با استناد به حدیث جابر و احادیث متواتر معتقدند ائمه ۱۲ فرد مشخصی هستند که از جانب خدا و از زمان پیامبر با نام معرفی شده‌اند و عبارت‌اند از:
1.علی علی بن ابیطالب
2.حسن بن علی
3.حسین بن علی
4.علی بن حسین (امام چهارم شیعه)|علی بن حسین (سجاد
5.محمد بن علی (امام پنجم شیعه)|محمد بن علی بافر
6.جعفر صادق|جعفر بن محمد صادق
7.موسی بن جعفر|موسی بن جعفر کاظم
8.علی بن موسی|علی بن موسی رضا
9..محمد بن علی (امام نهم شیعه)|محمد بن علی تقی
10..علی بن محمد (امام دهم شیعه)|علی بن محمد نقی
.11.حسن عسکری|حسن بن علی عسکری
.12.حجت بن حسن (مهدی) ، که به اعتقاد شیعیان مهدی زنده و حاضر است، ولی در دوران غیبت کبری به سر می‌برد.
امامت از نظر شیعه دوازده امامیه
شیعه دوازده امامی معتقدند که امامت یکی از اصول دین است و آنکه ایمان با اعتقاد به آن کامل میشود. همچنین معتقدند که امامت همچون نبوت لطفیست از جانب خداوند و باید در هر عصر پیشوا یا همان امام وجود داشته باشد تا بشریت را بعد از پیامبر هدایت بنماید.
پیشوا صلاحیاتی همچون پیامبر دارد مثل ولایت بر مردم، داد و ستد کردن بینشان ونیز رفع ظلم و ستم از میانشان. بنابراین امامت امتداد پیامبریست و همان دلیلی که نبوت را ضروری می‌سازد امامت را نیز ضروری می‌کند.
شیعه اسماعیلی
'''اسماعیلیان''' گروهی از شیعیان هستند که امامت را به اسماعیل بن جعفر فرزند جعفر صادق ختم می‌کنند و او را امام هفتم میدانند. اینان هم‌زمان با روزگار سامانیان سربرآوردند و سده‌ها با توان بسیار به پراکندن اندیشه خویش پرداختند. امروزه از شمارشان کاسته شده‌است. در ایران بسیار کم هستند و در برخی کشورها مانند افغانستان هندوستان و تانزانیا و کنیا پراکنده‌اند
چنانکه هانری کربن می‌گوید اسماعیلیان نزاری پس از سقوط قلعه الموت به دست مغول رسوم و کتب و منابع خود را از دست دادند. اما اسماعیلیان مستعلوی که در دوره فاطمیان در مصرمستقر بودند و اکنون بیشتر درهند هستند، منابع دست اول خود را حفظ کرده‌اند، هرچند تمایلی به انتشار آن ندارند.
امام زمان اسماعیلیان
امام کنونی اسماعیلیان نزاری کریم آقاخان (متولد 1936 نام دارد که زاده ژنو است که اکنون در پاریس اقامت دارد و فارغ‌التحصیل دانشگاه هاروارد است. او 49 همین امام اسماعلیان است که مردی خیلی ثروت مند است. در افغانستان رهبر این گروه سید منصور نادری میباشد. در مناطق دوشی پلخمری کابل و بدخشان زندگی دارند.
جدّ خانواده آقا خان سيد ابوالحسن خان باشنده قم ایران بود كه از سادات اسماعيليه به شمار مي رفت و خود را از اعقاب اسماعيل بن جعفر صادق ـ عليه السَلام ـ مي دانست. سيد ابو الحسن خان در سال 1207 ه . ق در گذشت و پس از وي پسرش شاه خليل الله به امامت رسيد در سال 1232 ه.ق به قتل رسيد و سپس حسنعلي شاه ملقب به آقا خان مقام امامت يافت و بعد از فرار به هند به پيشواي اسماعيليان هند رسيد او در نهايت پس از چند سال امامت در 1298 ه.ق در گذشت. پس از درگذشت حسنعلي شاه يا آقا خان اوّل پسرش آقا علي شاه الحسيني يا آقا خان دوم به پيشواي اسماعيليان هند رسيد اما ديري نگذشت كه وي نيز در سال 1302 ه از دنيا رفت و سلطان محمد شاه ملقب به آقا خان سوم در 1877 م به امامت اين فرقه برگزيده شد و تا سال 1957م همچنان پيشوايي اسماعيليان را عهده دار بود و در نهايت در همين سال در ژنو در گذشت و نواده اش پرنس كريم خان به جانشيني وي برگزيده شد و هم اكنون پيشواي طايفة اسماعيليه آقا خانيه است.
اسماعيليه امروز به دو طايفة آغاخانيه (آقاخانيه) و بهره (بحره) تقسيم مي شوند كه باز ماندگان دو فرقة نزاري و مستعلوي هستند، گروه آغا خانيه که قريب به يك ميليون نفر ميباشد در ايران افغانستان آسيا ي ميانه و آفريقا و هند پراكنده اند و رئيس ايشان كريم آغاخان است و گروه دوم كه قريب پنجاه هزار نفر هستند در جزيرة العرب و سواحل خليج فارس و سوريه بسر مي برند,
جدّ خانواده آقا خان سيد ابوالحسن خان باشنده قم ایران بود كه از سادات اسماعيليه به شمار مي رفت و خود را از اعقاب اسماعيل بن جعفر صادق ـ عليه السَلام ـ مي دانست. سيد ابو الحسن خان در سال 1207 ه . ق در گذشت و پس از وي پسرش شاه خليل الله به امامت رسيد در سال 1232 ه.ق به قتل رسيد و سپس حسنعلي شاه ملقب به آقا خان مقام امامت يافت و بعد از فرار به هند به پيشواي اسماعيليان هند رسيد او در نهايت پس از چند سال امامت در 1298 ه.ق در گذشت. پس از درگذشت حسنعلي شاه يا آقا خان اوّل پسرش آقا علي شاه الحسيني يا آقا خان دوم به پيشواي اسماعيليان هند رسيد اما ديري نگذشت كه وي نيز در سال 1302 ه از دنيا رفت و سلطان محمد شاه ملقب به آقا خان سوم در 1877 م به امامت اين فرقه برگزيده شد و تا سال 1957م همچنان پيشوايي اسماعيليان را عهده دار بود و در نهايت در همين سال در ژنو در گذشت و نواده اش پرنس كريم خان به جانشيني وي برگزيده شد و هم اكنون پيشواي طايفة اسماعيليه آقا خانيه است.
اسماعيليه امروز به دو طايفة آغاخانيه (آقاخانيه) و بهره (بحره) تقسيم مي شوند كه باز ماندگان دو فرقة نزاري و مستعلوي هستند، گروه آغا خانيه که قريب به يك ميليون نفر ميباشد در ايران افغانستان آسيا ي ميانه و آفريقا و هند پراكنده اند و رئيس ايشان كريم آغاخان است و گروه دوم كه قريب پنجاه هزار نفر هستند در جزيرة العرب و سواحل خليج فارس و سوريه بسر مي برند,
نام‌های دیگر شیعه اسماعیلیان
هم‌عصران نخست و مخالفان اسماعیلیان آنها را ملاحده ، پس از اواسط سده ۳ (قمری) ، قرامطه نيز خطاب می‌كردند، ولی آنان جنبش خود را «دعوت» یا «دعوت هادیه» می‌نامیدند و در دورهٔ فاطمیان حتی از به‌کار بردن عنوان اسماعیلیه دوری می‌کردند.
عرب‌ها نیز به اسماعیلیان باطنیان می گفتند. زیرا ایشان متن قرآن را تفسیر باطنی می دانند.
این تفسیر به عهدهٔ فردی بود که در اسماعیلیه به او معلم می گفتند. آنها ظاهر معنی قرآن را قبول نداشتند بلکه برای قرآن بطن قائل بودند و معانی را به صورت مجازی می گرفتند.
آغاز کار و سرچشمه
جریان اسماعیلیه از مصر و دربار خلفای فاطمی مصر برخاست. اسماعیلیان سالها اندیشه اسماعیلی و خلیفه‌های فاطمی را تبلیغ می‌کردند. مرکز این تبلیغات در ایران و خراسان بود. در سده ۴ کار مبلغان اسماعیلی تشدید یافت و بسیاری از بزرگان سامانی به این فرقه پیوستند که بزرگ‌ترینشان امیر نصر سامانی بود. گرایش امیر نصر به اسماعیلیه واکنش غلامان ترک متعصب گارد و نگهبانان و روحانیان سنی را برانگیخت . غلامان تا حدی رسیدند که حکومت وی را براندازند. امیر نصر سامانی سر تمام دسیسه کاران و غلامان را از تن برید ، ولی به ناچار کناره گیری کرد و فرزندش نوح را به جای خویش بر تخت نشاند. نوح جنبش اسماعیلیان را تار و مار ساخت و رهبران این جنبش در فرار و شکنجه و کشته شدند. از این پس جنبش حالت پنهانی به خود گرفت.
اسماعیلیان و محمود غزنوی
با سرنگونی سامانیان و روی‌کارآمدن ترکان وضع اسماعیلیان از آنچه بود بدتر شد. در کنار دیگر دگراندیش ان اسماعیلیان نیز مورد آزار و کشتار سلطان محمود غزنوی قرار گرفتند. محمود در این کشتار با دستگاه خلیفه بغداد همدست بود. بزرگترین کسی که در زمان غزنویان قربانی کشتار اسماعیلیه شد و به گفته بیهقی به تهمت قرمط گری گرفتار آمده بود حسنک وزیر دربار غزنویان بود که به دار آویخته شد.
حسن صباح
در زمان سلجوقیان حسن صباح در ایران رهبری اسماعیلیان را به دست گرفت. مرکز تبلیغ و مقاومت خویش را به کوه‌ها و دژ های کوهستانی رساند و خودش در دژ افسانه‌ای قلعه الموت موضیع گرفت. پس از استوار شدن از مصر برید و جداگانه و مستقل به دعوت پرداخت. این روزگار دوران اوج اسماعیلیان بود. حسن صباح برای پیشبرد آرمان‌های اسماعیلی دست به یک رشته ترورها زد که مهم‌ترینش ترور خواجه نظام‌الملک است.
اسماعیلیان و مغولها
پس از مرگ حسن صباح جانشینانش راه نبرد را با خاندان‌های ترک د مغل پی گرفتند. تا اینکه بالاثر تازش مغولها به ایران به ناچار با سلطان جلال‌الدین خوارزمشاه هم سنگر شدند و با مغولان به جنگ پرداختند. ولی سر انجام ''خورشاه'' واپسین رهبر اسماعیلیان الموت در سال ۶۵۱ (قمری)|۶۵۱ در برابر هلاکوخان گردن فروآورد و چندی پس از آن به دست مغولها کشته‌شد. مغولان دژها را یکی پس از دیگر گشودند و کشتار بزرگی از اسماعیلیان کردند. از این پس اسماعیلیان مقاومت را در قلعه های خویش در شام و لبنان ادامه دادند.
انتقاد از شیعه
شیعه دوازده‌امامی به اولین شکاف و اختلاف میان جناح‌های اصلی اسلام ، سنی و شیعه گردیده است. برخی مفسران (به ویژه سلفی] ) بسیاری از جنبه‌های اعتقادی شیعه را غلط یا بدعت‌آمیز میدانند. به علاوه، بسیاری مفسران و مقامات شیعه، اعمال و باورهایی که در جوامع شیعه رایج است نقد کرده‌اند، و برای اصلاح مذهب به انتقاد از خود پرداخته‌اند
شیعه اصولی علیه اخباری
شاخه‌های شیعه دوازده‌امامی اصولی و اخباری برای قرن‌ها به صورت الهیاتی و فیزیکی، بر سر تعبیر متن های دینی و وظایف علمای شیعه در زمان غیبت امام دوازدهم جنگیده‌اند. از یک سو، اخباری‌ها (امروزه در اقلیت‌اند) با استفاده از استدلال برای رسیدن به قوانین دینی مخالفند. به نظر آنها قرآن و سنت (اسلام) سنت پیامبر برای تمام قوانین کافی است، و در استدلال علمای ناکامل در زمان غیبت امامان معصوم به سوی اشتباه باز است. آنها همچنین از چیزی که تخلف روحانیون دوازده‌امامی می‌بینند انتقاد می‌کنند. از نظر آنان روحانیون به تدریج قدرت و وظایف امام غائب را غصب کرده‌اند. از طرف دیگری، اصولی‌ها از چیزی که انجماد و بسته بودن اخباری‌ها در تعبیر متون دینی و نقش امام دوازدهم طبق نیازهای رشد جامعه شیعه دوازده‌امامی میدانند انتقاد می‌کنند. که قرار ذیل اند
- تقیه
- ازدواج موقت
- بی‌احترامی به ابوبکر، عمر و عثمان
- گریه بر مظلومیت امام حسین(علیه السلام)
- مصون بودن امامان از خطا
- امام‌های کودک
- وحی‌های الهی فاطمه
- نقد روشنفکران مدرن
چهارده معصوم
چهارده معصوم، شامل انسانهای است که از سوی شیعیان دوازده‌امامی برای چهارده نفر از بزرگان این شاخه پنداشته میشود. چهارده معصوم در اصطلاح دوازده امامیان، شامل محمد، دخترش فاطمه زهرا و دوازده امام شیعه میشود. شیعیان قائل به این هستند که تمام چهارده معصوم دارای صفت عصمت هستند. در برخی روایات شیعه چهارده معصوم معادل اهل بیت دانسته شده‌است. به جز ابوالقاسم و مهدی باقی این معصومان بدستور قدرت مندان به قتل رسیده اند.
شیعیان بطور معمول جهت تکریم آنها را با القاب (مانند: امام) و عبارات احترام آمیز (مانند: حضرت و سلام و درود فرستادن) خطاب می‌کنند. برای نمونه؛ محمد پیامبر اسلام را (حضرت محمد «صلی الله علیه و آله») و دخترش فاطمه را (حضرت فاطمه «سلام الله علیها») و امامان دوازده‌گانه مانند: علی را (حضرت امام علی «علیه السلام») خطاب می‌کنند.
فرقه دوازده امامیه برای چهارده تن از پیشوایان خود مقام عصمت قایل هستند که عبارتند از:
• ابوالقاسم، محمد بن عبدالله، رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم. به مرگ طبیعی فوت نمودند
• ابوالحسن، علی بن ابیطالب، امیرالمؤمنین علیه‌السلام. بدست عبدالرحمان ابن ملجم کشته شد
• فاطمه بنت محمد بن عبدالله، الزهراء علیهاالسلام. بدست افراد حضرت عمر زخمی وبعداً فوت نمود.
• ابومحمّد، حسن بن علی، المجتبی علیه‌السلام. توسط خانمش جعده مسموم شد
• ابوعبدالله، حسین بن علی، سیدالشّهدا علیه‌السلام. توسط یزید کشته شد
• ابومحمّد، علی بن حسین، زین‌العابدین علیه‌السلام. توسط ولید بن عبدالملک مسموم شد
• ابوجعفر، محّمد بن علی، باقرالعلوم علیه‌السلام. بدستور هشام بن عبدالملک مسموم شد
• ابوعبدالله، جعفر بن محمّد، الصّادق علیه‌السلام بدستور خلیفه منصور مسموم شد.
• ابوالحسن، موسی بن جعفر، الکاظم علیه‌السلام.به دستور هارون رشید در زندان مسموم شد.
• ابوالحسن، علی بن موسی، الرّضا علیه‌السلام. توسط مامون رشید مسموم شد.
• ابوجعفر، محمّد بن علی، التّقی الجواد علیه‌السلام. توسط خانمش ام الفضل دختر مامون مسموم شد
• ابوالحسن، علی بن محمّد، الهادی علیه‌السلام. به دستور خلیفه عباسی تبعید و بعداً مسموم شد.
• ابومحمّد، حسن بن علی، العسکری علیه‌السلام.توسط معتمد عباسی با زهر مسموم شد
• امام مهدی منتظر، حجّة بن الحسن عجل‌الله‌فرجه‌الشریف. به خواست خداوند پنهان است.
• ابوالقاسم، محمد بن عبدالله، رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم. به مرگ طبیعی فوت نمودند
• ابوالحسن، علی بن ابیطالب، امیرالمؤمنین علیه‌السلام. بدست عبدالرحمان ابن ملجم کشته شد
• فاطمه بنت محمد بن عبدالله، الزهراء علیهاالسلام. بدست افراد حضرت عمر زخمی وبعداً فوت نمود.
• ابومحمّد، حسن بن علی، المجتبی علیه‌السلام. توسط خانمش جعده مسموم شد
• ابوعبدالله، حسین بن علی، سیدالشّهدا علیه‌السلام. توسط یزید کشته شد
• ابومحمّد، علی بن حسین، زین‌العابدین علیه‌السلام. توسط ولید بن عبدالملک مسموم شد
• ابوجعفر، محّمد بن علی، باقرالعلوم علیه‌السلام. بدستور هشام بن عبدالملک مسموم شد
• ابوعبدالله، جعفر بن محمّد، الصّادق علیه‌السلام بدستور خلیفه منصور مسموم شد.
• ابوالحسن، موسی بن جعفر، الکاظم علیه‌السلام.به دستور هارون رشید در زندان مسموم شد.
• ابوالحسن، علی بن موسی، الرّضا علیه‌السلام. توسط مامون رشید مسموم شد.
• ابوجعفر، محمّد بن علی، التّقی الجواد علیه‌السلام. توسط خانمش ام الفضل دختر مامون مسموم شد
• ابوالحسن، علی بن محمّد، الهادی علیه‌السلام. به دستور خلیفه عباسی تبعید و بعداً مسموم شد.
• ابومحمّد، حسن بن علی، العسکری علیه‌السلام.توسط معتمد عباسی با زهر مسموم شد
• امام مهدی منتظر، حجّة بن الحسن عجل‌الله‌فرجه‌الشریف. به خواست خداوند پنهان است.
شعیه علوی
فرقه علوی شاخه از مذهب شیعه بوده در کشور سوریه و ترکیه حیات بسر میبرند. این فرقه به تناسخ روح(تغیر شکل) عقیده داشته میگویند که روح از یک انسان به انسان دیگر داخل میشود. عتقاد آنها به تجسم خداوند و الوهیت علی بن ابی طالب باعث شده تا بیشتر مسلمانان آن را مرتد بدانند. یعنی خداوند روح خودرا در بدن علی تجسم نموده است. فامیل حافظ اسد ازین فرقه پیروی می کنند. در سال ۱۹۳۶ یک شورای علمای علوی در بیانیه‌ای رسمی اعلام کرد که علویان تنها هواداران علی برادرزاده، پسرخوانده، و وصی پیامبر هستند.
غالی (غلو)
علویان از فرقه‌های غالی به شمار می‌آید و غلو که در لغت به معنای گذشتن از حدّ و خارج شدن از حدّ اعتدال میباشد در مسائل نبوت و امامت موجب کفر و گمراهی می‌گردد. و بنابر فرموده علامه مجلسی غلوّ در مسائل دینی و اعتقادی با امور زیر تحقق پیدا می‌کند.
۱. اعتقاد به الوهیت پیامبر یا ائمه طاهرین.
۲. شریک قرار دادن آنان با خداوند در معبودیت، خالقیت و رازقیت.
۳. حلول یا اتحاد خدا با آنان.
۴. اعتقاد به آگاهی ائمه از غیب بدون وحی یا الهام الهی.
۵. اعتقاد به تناسخ ارواح ائمه در بدن‌های یکدیگر.
۶. عدم لزوم اطاعت خداوند با معرفت آنان.
منابع
1.شیعه در وبگاه ویکی شعیه
1.آرا دانشمندان شيعه درباره رجعت پنج نظر دهنده در وبگاه شبکه اطلاع رسانی امام مهدی
*تفسیر المیزان در مورد شیعه ویکی پیدیا فارسی
*سوره قصص سوره 28 قرآن کریم که دارای 88 است در مورد داستان فرعون و موسی می باشد .در آیه ۱۵ سوره قصص درباره یکی از پیروان موسی از عنوان شیعه موسی قصص /۱۵ و در جای دیگر از ابراهیم به عنوان شیعه نوح یاد می‌کند .
3. مدرسی طباطبایی، مکتب در فرایند تکامل، شابک ۹۶۴-۸۱۶۱-۷۵-۵ صفحه : ۳۵-۴۰
4.اوائل المقالات، ص۳۵. شهرستانی، ''الملل و النحل''، ج۱، ص۱۴۶.
5.معاد جسمانی عرشیه : تألیف صدرالمتألهین شیرازی – ترجمه و تصحیح غلامحسین آهنی – تهران ص ۲۴۶-در وبگاه شبکه انترنیتی آفتاب
6. وجوه تمايز و تشابه شيعيان علوي با شيعيان دوازده امامي چه ميباشد . در وبگاه اندیشه قم
7. پژوهشی پیرامون اصول و فروع شیعه دوازده امامی نوشته دکترعلی سالوس در چهار جزء - عقیده ـ تفسیر ـ حدیث ـ فقه. مورخ 10.02.2010 به تعداد 412 ورق
8. مبحث عقیده
9.. مبحث تفسیر
No comments:
Post a Comment